"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Jeruzalem

Woensdag, 23 september, 2020

Geschreven door: Simon Sebag Montefiore
Artikel door: Evert van der Veen

Stad van vrede?

[Recensie] Jeruzalem van de Britse historicus Simon Sebag Montefiore, begint met de verovering van Jeruzalem door Titus in 70 na Christus. Dit gedeelte vraagt wel om stalen zenuwen van de lezer want de beschrijving van de gebeurtenissen is van een onvoorstelbare wreedheid. De verwoesting is totaal, de Romeinse soldaten zaaien overal dood en verderf. Wij maken ons vandaag – terecht – om genocide en veroordelen bepaalde vormen van oorlogsgeweld zoals het gebruik van gifgas. Laten we oorlogen in de oudheid echter niet romantiseren want het leven van een tegenstander was helemaal niets waard en vooral goed om je agressie op uit te leven.

De Romeins-Joodse geschiedschrijver Titus Flavius Josephus (Jeruzalem, 37 – Roma ca. 100) zou later concluderen: “De opstand richtte de stad Jeruzalem te gronde en de Romeinen richtten de opstand te gronde”, pagina 39. Het zal niet de enige aanval zijn die Jeruzalem te verduren krijgt al is wat de intensiteit van de beschrijving betreft wel de meest ingrijpende. De val van de stad wordt een keerpunt in de geschiedenis van het Joodse volk want het zal tot 1948 duren voordat de stad weer haar oorspronkelijke functie terugkrijgt al is het dan wel een moeizaam gedeelde stad van twee religies.

Het eerste deel van Jeruzalem biedt een beschrijving van de geschiedenis die grotendeels samenvalt met het Oude Testament. Joodse koningen en de val van Jeruzalem in 586 voor Christus onder het leger van Nebukadnezar uit Babylonië komen hier ter sprake. Ook de periode van de Makkabeeën die strijden voor vrijheid en de bouw van de nieuwe tempel door koning Herodes. De schrijver geeft een kritische beschrijving van de periode dat Jezus leefde. Zijn visie op de opstanding staat op gespannen voet met de religieuze visie van de evangeliën: “Voor hen die dit geloof niet delen, zijn de feiten onmogelijk te verifiëren”, pagina 149. Dat neemt niet weg dat de auteur veel nuttige historische informatie aanreikt.

Deel twee Heidendom is kort en beschrijft de periode van 70 – 312 na Christus. Het is de tijd van vrijheidsstrijder Simon bar Kochba.

Hereditas Nexus

Deel drie Christendom bestrijkt de periode 312 – 630 na Christus. De komst van keizer Constantijn is van grote betekenis voor de positie en verspreiding van het christendom. Zijn moeder Helena laat de heilige grafkerk in Jeruzalem bouwen.

Deel vier Islam gaat over de Arabische veroveringen gedurende 630 – 1099. De rotskoepel wordt gebouwd met 75 meter inscripties waarin de goddelijkheid van Jezus wordt bestreden. “De Koepel is nog altijd het gezicht van Jeruzalem”, pagina 231. Later wordt de Al Aqsa moskee op de tempelberg gebouwd. Montefiore geeft veel interessante details over deze periode zoals onderzoeken over de genen van de Joden die voor 70% van Middenoosterse herkomst zijn en voor 30% van Europese voorouders afkomstig zijn.

De periode van de kruistochten is een afzonderlijk hoofdstuk en zoals ieder hoofdstuk met een aantal typerende citaten wordt ingeleid, valt hier een uitspraak van paus Urbanus II op in een toespraak: “Ga op weg naar het Heilige Graf en pak dat land af van het verdorven ras en onderwerp het”, pagina 256. Bekend en berucht is zijn ophitsende roep: ‘Dieu le veult’ (God wil het). De korte beschrijving van de oorlogstaferelen van de kruisvaarderslegers doet niet onder voor hetgeen zich eerder afspeelde tijdens de belegering van Titus: “Onze mannen hakten de hoofden van hun vijanden af, anderen schoten hen neer met pijlen zodat ze van de torens vielen; weer anderen folterden hen nog langer door hen in de vlammen te gooien. Je zag stapels hoofden, handen en voeten in de straten liggen. Je moest je voorzichtig een weg banen over de lichamen van mannen en kadavers van paarden”, pagina 262. De beschrijving van het leven na deze veroveringstochten is boeiend. Na de inval van de Tataren in 1244 wordt Jeruzalem opnieuw verwoest. Ten tijde van de Mammelukken eind 13e eeuw telt de stad slechts 2000 inwoners. Na de veldslag van 1516 bij Aleppo is Jeruzalem vier eeuwen onder Ottomaanse heerschappij. De huidige stadsmuren dateren van de 16e eeuw evenals de mozaïeken op de rotskoepel. Sultan Suleiman die de vernieuwing van de stad bevorderde, wordt ook wel ‘de tweede Salomo’ genoemd.

De opmars van Napoleon in 1799 wordt een mislukking. Jeruzalem raakt in verval maar spreekt wel tot de verbeelding van christenen in Europa. Indrukwekkend is het verslag van een viering in een overvolle Heilige Grafkerk in 1834 waarbij doden vallen wanneer er paniek uitbreekt: “Waar ik mijn voeten neerzette, lag in werkelijkheid een grote stapel lichamen. Allemaal dood. Velen van hen helemaal paars door de verstikking, anderen onder het bloed en bedekt met hersenen en ingewanden, stukgetrapt door de menigte. Enkele bewusteloos rakende stakkers werden gedood door bajonetten van de soldaten; de muren zaten onder de bloedspetters en hersenresten van mensen die als ossen waren geveld”, pagina 393.

Deel negen Zionisme is omvangrijk en begint met Theodor Herzl die het belang van een Joodse staat propageert. Ook Ben Goerion speelt een belangrijke rol in dit verlangen. In deze periode is Palestina onder Brits mandaat. De Engelse minister Balfour van buitenlandse zaken stelt de naar hem genoemde verklaring op die het fundament wordt voor de vestiging van een Joodse staat. Hiervoor bestaat begrip want “… het Bijbellezende en Bijbeldenkende Engeland was het enige land waar het verlangen van de Joden om naar hun eeuwenoude vaderland terug te keren werd beschouwd als een natuurlijk verlangen dat hun niet ontzegd kon worden”, pagina 483.

In dit laatste deel komt de meer recente geschiedenis van Israel ter sprake: de groeiende emigratie van Joden naar Palestina vanaf 1933 en de bloei van Jeruzalem. Het wordt een kleurrijke stad van vele culturen. Tevens neemt de spanning tussen Joden en moslims toe en wordt de nieuwe staat Israel een bron van politieke controverse die onoverbrugbaar lijkt te zijn. Jeruzalem en met name de tempelberg liggen uiterst gevoelig aan beide kanten. De VN resolutie van 1947 voorziet in twee staten en heeft als gevolg dat grote aantallen Palestijnen Jeruzalem verlaten. Wanneer Ben Goerion de Joodse staat uitroept in 1948 wordt dat de aanleiding voor talloze oorlogen die Israel steeds met succes weet te af te slaan. Dit deel is boeiend omdat we deze geschiedenis kennen. Moshe Dayan, de markante Joodse minister van defensie stelt zich constructief op: “Naar onze Arabische buren steekt Israel de hand uit van de vrede en aan alle volkeren van alle geloven garanderen wij volledige vrijheid van godsdienst. We zijn niet gekomen om de heilige plaatsen van anderen te veroveren, maar om met anderen in harmonie te leven”, pagina 573. Helaas stellen niet alle Joodse politici zich zo open op en door de groeiende invloed van ultra-orthodoxe Joden verharden de verhoudingen en groeien politieke standpunten verder uit elkaar. Ook recente ontwikkelingen als de omstreden bouw van Joodse nederzettingen en de veiligheidsmuur komen ter sprake.

Tenslotte maakt Montefiore de balans op en blikt hij vooruit naar de toekomst. Dit lijvige boek bevat enorm veel feitenmateriaal dat soms erg compact wordt beschreven. Daardoor zijn bepaalde gedeelten wel eens wat ‘droger’ om te lezen en moet de lezer veel namen, jaartallen en gebeurtenissen in een beperkte hoeveelheid tekst verwerken. Tegelijk biedt het boek veel interessante typeringen van personen met boeiende achtergronden. In de voetnoten onderaan de bladzijden wordt ook veel informatie neergezet. Montefiore heeft zich werkelijk enorm in zijn onderwerp verdiept. Het boek is welhaast een encyclopedie van Jeruzalem.

De indruk die de lezer overhoudt, is dat Jeruzalem een uiterst bewogen geschiedenis achter de rug heeft en zijn naam – stad van vrede – absoluut geen eer aandoet. De oorlogen met bijbehorende verwoestingen en dodelijk geweld tegenover de bewoners zijn ontelbaar en vaak ook indrukwekkend. Wat ook opvalt, zijn de talrijke personen die op een of andere wijze een rol in de geschiedenis van Jeruzalem hebben gespeeld. Ze zijn vaak kleurrijk, excentriek, soms ook gevaarlijk wat hun denkbeelden betreft. Bijzonder is dat mensen altijd weer de moed hebben gevonden om de stad te herbouwen, daar in moeilijke omstandigheden zijn blijven wonen. De ligging is dan ook fantastisch en de geschiedenis is nog altijd voelbaar en zichtbaar aanwezig maar er zijn tijden geweest dat het menselijkerwijs logischer had geleken om de stad te laten voor wat het was. De eeuwen door zijn mensen echter trouw gebleven aan de stad en hebben zij in haar toekomst geloofd.

Jeruzalem is dan ook een buitengewoon intrigerend boek dat de wezenlijke rol van deze stad in de geschiedenis van het Midden-Oosten en indirect ook in de wereldgeschiedenis duidelijk maakt. Het boek doet mij denken aan het boek van Ferdinand Addis Rome – Eeuwige stad dat een diepgaande geschiedenis van deze stad biedt, eveneens zeer bewogen en vol verwoesting en gewelddadigheden. Jeruzalem is een geheel herziene editie van een eerdere uitgave.


Laat hier je reactie achter:

2 reacties op “Jeruzalem

  1. Beste heer van der Veen.
    .
    Deze vraag over het “Nieuw Jeruzalem” zal u persoonlijk aanspreken.
    .
    Misschien bent u bekend met de Schat van de Tempeliers op Oak Island, Nova Scotia, Canada…
    .
    Daar wordt +/- 250 jaar naar de schat van de Joodse Tempel (oa de Ark + 7armige kandelaar) door de Tempeliers in 1100/1200 gered uit Jeruzalem..
    .
    Op History Channel is daar dagelijks verslag (al 6 jaar) te volgen…!
    +
    Op YouTube zijn vele conspiracies oa Vrij metselaars maar ook moderne Joden & christelijke inzichten.
    .
    Op History Channel zijn er bijna dagelijks aanwijzingen dat er Voor Columbus (tempeliers-mensen) zijn geweest.
    .
    Oak Island = waarschijnlijk 2 eilandjes, verbonden door een driehoekig moeras ( swamp + peat) VEEN dus…!
    .
    Christelijke partijen claimen dat “landmarks” zoals grote stenen (Nolans Cross) over eenkomen met de maten van het Tabernakel
    +
    Ze zeggen dat het Nieuwe Jeruzalem gebouwd zal worden op één VEEN veld..
    .
    Weet u met uw studie over ruim 400 pagina’s waar ik de stelling van het veen, in de bijbel te vinden is…
    Daar ben ik erg benieuwd naar!.!
    .

    • Bedankt voor je interessante reactie Hans.
      Je vraag is intrigerend maar ik kan hem niet beantwoorden. Bij mijn weten komt veen in het Midden-Oosten namelijk niet voor.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.