"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Jezus Christus als gids

Zondag, 1 december, 2019

Geschreven door: Franz Jalics
Artikel door: Wolter Huttinga

Jezus volgen in een dwingend systeem

De schrijver

[Recensie] De auteur Franz Jalics is lid van de jezuïetenorde. In zijn lange leven – Jalics is in de negentig – begeleidde hij oneindig veel godzoekers en gelovigen in ­retraites en cursussen op de weg van de contemplatie. Daarover schreef hij verschillende boeken. Dit boek wordt ons gepresenteerd als zijn ‘testament’, waarin hij ­tevens getuigt van zijn eigen weg in het geloof.

Thematiek

Jalics is jarenlang geestelijk begeleider geweest en schreef dit boek primair voor andere geestelijke begeleiders. Dé ultieme geestelijke begeleider is volgens Jalics Jezus Christus zelf. Dus met dit boek wijst Jalics vooral op Jezus, op diens verkondiging en uiteindelijk het doel van eenwording met hem. Het is opgedeeld in vier delen: harmonie, roeping, stilte en zijn. Die woorden fungeren als vier stadia op de weg die een mens kan gaan met God.

Harmonie staat voor een soort ­kinderlijk geloof dat God voor je zorgt – niks mis mee, maar er is meer te koop volgens Jalics. De tweede stap is dat je openstaat voor de roeping van Jezus om hem radicaal te volgen en alles voor hem op te geven. In de derde en vierde stap worden we van activiteit naar stilte geroepen. In ieder mensenleven is er sprake van heimwee en verlangen naar God. God is het doel van ons leven. In de derde en vierde stap proeven we van dat doel: het schouwen van God en eenheid met God.

Mooie zinnen

“Wie één mens veracht voelt deze verachting ook naar God toe. Wie één mens liefheeft, heeft liefde voor God. De mate waarin wij iemand verachten of liefhebben bepaalt onze verhouding tot God.”

Boekenkrant

Opvallend

Aan de ene kant is het boek van een soort kinderlijke eenvoud. Jalics weet simpele oneliners te hanteren die me toch opnieuw aan het denken zetten. Ook citeert hij zonder gêne flinke lappen tekst uit de evangeliën. Het getuigt allemaal van een vrome eenvoud: het draait niet om mij, maar om Christus. Tegelijk is het boek doordrongen van een vrij strikte systematiek, zoals al valt af te lezen uit het gebruik van bovengenoemde stadia. Er zit een dwingende lijn in het boek die voert van de aarde naar de hemel en van het actieve leven naar het contemplatieve leven. We moeten onze geschapenheid achter ons laten om de hemelse schat te winnen. Ondanks zijn claim dat hij simpelweg Jezus naspreekt, is het toch de vraag of Jalics het christelijk geloof zo niet te dualistisch interpreteert.

Reden om dit boek niet te lezen

Ik vind heel veel goeds en moois in dit boek, maar toch valt mijn oordeel vrij negatief uit. Dat heeft te maken met die dwingende systematiek waartegen ik mij blijf verzetten. Ik betrap me er bijvoorbeeld op dat ik het eerste hoofdstuk gewoon het beste vind. Terwijl we ons daar nog op het meest ‘aardse’ niveau bevinden. Hier is God nog immanent, zegt Jalics, en hij zal nog transcendent voor ons moeten worden, ver verheven boven ons aardse gewoel. Helemaal eens met de nadruk op Gods verhevenheid, maar: wat is er tegen een immanente God? En waarom zouden we de aardsheid van onze levens- en geloofservaringen ooit achter ons moeten laten?

Jalics speelt steeds dingen tegen elkaar uit die dat volgens mij niet nodig hebben. Innerlijkheid tegenover uiterlijkheid, het hemelse tegenover het aardse, het lichamelijke tegenover het geestelijke. Ook de roep van Jezus om hem na te volgen en het lijden op je te nemen die in het tweede hoofdstuk even noodzakelijk leek, blijkt achteraf een fase te zijn die je als zogenaamd ‘geestelijk volwassene’ ook prima zou kunnen passeren. Immers: God is overal en zeker in jezelf­­, dus waarom zouden we nog moeilijk doen? Ik blijf hierdoor met zoveel vragen achter. Dit boek is geschreven in de sfeer van de ‘geestelijke oefeningen’ van de Ignatiaanse spiritualiteit. Voor wie daarmee vertrouwd is of daar verder in wil komen is dit boek wellicht een nuttige bijdrage, maar ik ben er vooralsnog niet voor gewonnen.

Reden om dit boek wel te lezen

Jalics is ongetwijfeld voor zeer velen een inspirerende geestelijke begeleider geweest. Ook de eenvoudige vroomheid van dit boek getuigt daarvan en dat waardeer ik. Jalics heeft gewoon heel lang aan Jezus’ voeten gezeten en zijn woorden ingedronken. In dit boek nodigt hij ons uit hetzelfde te doen.

Eerder verschenen in Trouw