"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Jezus: reconstructie en visie

Zondag, 13 december, 2020

Geschreven door: Henk Bakker
Artikel door: Wolter Huttinga

Zoektocht naar de identiteit van Jezus

De auteur

Henk Bakker is namens de Unie van Baptistengemeenten hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ook doceert hij dogmatiek, ethiek, hermeneutiek (studie van de interpretatie van teksten, red) en Bijbelse theologie aan het baptistenseminarium.

Thematiek

“Wie was Jezus?” Het is één van de belangrijkste theologische vragen die je als christen maar kunt stellen. Debatten over deze vraag hebben het christendom dan ook van nul tot nu gedomineerd. Van de sterk Grieks-filosofisch gekleurde discussies in de eerste eeuwen tot negentiende- en twintigste-eeuwse zoektochten naar de ‘ware historische Jezus’.
Bakker kiest in dit boek een helder en consequent uitgangspunt om over Jezus’ identiteit te spreken. Jezus was een Joodse man, die stond in de brede stroom aan Joodse verwachtingen over het komen van God tot zijn volk Israël. Zo en niet anders kunnen we aan hem recht doen. Dus overal waar het denken en spreken over Jezus los komt te staan van deze Joodse bedding wordt verraad gepleegd aan wie Jezus werkelijk was. Niet alleen aan zijn concrete menszijn, maar juist ook aan de specifieke manier waarop zijn relatie tot God ervaren en beleden werd, door hemzelf en door de gelovigen van de vroege kerk.

Boekenkrant

Twee delen

In het eerste deel van het boek neemt Bakker ons mee in verschillende reconstructies van Jezus’ identiteit. Hij bespreekt onder meer de academische zoektochten naar de ‘historische Jezus’, maar ook bredere twintigste-eeuwse theologieën over de status van Jezus. Opvallende aandacht heeft Bakker voor Nederlandse en Joodse theologen. In dit deel presenteert hij zijn eigen theologische visie die je een ‘Geest-christologie’ kunt noemen. Dat is een visie op Jezus die niet zozeer vertrekt vanuit de hoge, goddelijke status van het Eeuwige Woord dat altijd al bij God was, maar meer aandacht wil hebben voor de Bijbelse presentatie en ervaring van Jezus als door de Geest gedreven Zoon van Israël.
In het tweede deel presenteert Bakker Jezus aan de hand van de specifieke titels en symbolen die hij aan zich verbond: Jezus als de nieuwe David, de nieuwe Mozes, de nieuwe Elia. Jezus als de figuur die de priesterlijke knecht uit de oudtestamentische profetieën belichaamde. Jezus als de profetische ‘mensenzoon’. En dan pas, tot slot, en niet los van al dat voorgaande: Jezus als ‘Zoon van God’.

Meest radicale zin

‘Er is nooit een Zoon van God geweest die de Joodse identiteit van Jezus niet droeg.’

Reden om dit boek niet te lezen

Het boek is zeer krachtig academisch onderbouwd en verwoord, waardoor de leesbaarheid voor een breder publiek wel wat te wensen overlaat. Het valt Bakker nauwelijks te verwijten, want wie wil nadenken over Jezus moet zich verhouden tot oude teksten en de vraag opwerpen hoe dat soort teksten zijn ontstaan en hebben gefunctioneerd in relatie tot een scala van reeds diep ingesleten Joodse verwachtingen. Logischerwijs barst het boek van het filosofisch-hermeneutische jargon: dynamische equivalentie, narratieve identificatie, kennisregulering die de totaalvisie van een symbolic universe herijkt, en ga zo maar door.

Reden om dit boek wel te lezen

Het verdient grote lof dat er weer eens een boek van Nederlandse bodem verschijnt dat zo ambachtelijk, belezen, knap en gedurfd ingaat op één van de absolute grote vragen van het christelijk geloof. Wat mij betreft volgen Nederlandse theologen dit voorbeeld om weer meer echte goede publieksboeken te schrijven, in plaats van al die elitaire schrijfsels in Engelstalige tijdschriften.
Er valt een hoop te overdenken en te bediscussiëren naar aanleiding van dit boek (er is genoeg waar ik het uiteindelijk niet mee eens ben) maar dat draagt juist bij aan de charme. Het leest als een zeer goed publiekscollege Nieuwe Testament voor gevorderden. Je zit in de collegebanken en geniet van een docent die zijn vak beheerst. Het boek brengt je dichter op de huid van de Bijbel en dichter op de huid van Jezus.

Eerder verschenen in Trouw

Boeken van deze Auteur:

Dan liever dood!

Jezus: reconstructie en visie