"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Jij bent van mij

Vrijdag, 18 mei, 2018

Geschreven door: Peter Middendorp
Artikel door: Marnix Verplancke

Moord maakt een gemeenschap

De eerste zin

“Ik stond achter op het veld, toe te kijken hoe het linkerbeen van mijn vader door een maaidorser werd opgegeten.”

Recensie

Samen met zijn vrouw Ada en de peuters Suze en Friso woont Tille in op de boerderij van zijn ouders. Tille is een man van weinig woorden, tevreden met zijn lot en ervan overtuigd dat je een boer niet moet leren om boer te zijn, net zoals je een koe niet moet leren om melk te geven. Die zaken zijn vanzelfsprekend. Koeien komen trouwens wel vaker voor in de de denkwereld van Tille. “Een echtgenote geeft seks als een koe melk – een paar seizoenen, vijf, zes, en het beste is er wel af,” is hij van mening, nadat Ada hem voor de zoveelste keer wandelen heeft gestuurd en hij zich in de badkamer gaat aftrekken.

Boekenkrant

Tille heeft een geheim. Toen de kinderen nog klein waren, sprong hij na zo’n afwijzing op de fiets, achtervolgde hij een zestienjarig meisje, trok hij haar een weiland in en verkrachtte en vermoordde hij haar. De dader werd nooit gevonden. “Moord maakt een gemeenschap”, denkt Tille, zeker wanneer aan de rand van die gemeenschap een opvangcentrum voor asielzoekers ligt en iedereen het erover eens is dat zo’n moord toch wel heel erg ‘on-Nederlands’ is. Tille zwijgt, dertien jaar lang.

Peter Middendorp laat het Tille zelf allemaal vertellen in de tedere, licht melancholische roman Jij bent van mij. Hij zet hem daarin neer als een wat hulpeloze boer en vader, die nooit echt contact heeft met zijn zoon en naarmate zijn dochter ouder wordt steeds meer strijdt met haar fysieke aantrekkelijkheid. Middendorp veroordeelt Tille nooit, net zoals Knut Hamsun zijn boer nooit veroordeelde in Hoe het groeide, waarvan Jij bent van mij een hedendaagse Nederlandse pendant lijkt te zijn. Beide boeren doen hun uiterste best in het leven, ook al weten ze dat dit niet altijd voldoende is, zeker niet na “het ongeluk”, zoals Tille zijn moord vergoelijkt.

Middendorp is een schrijver van de subtiele geste en het kleine woord. Dat Tille naar de hoeren gaat, wordt ergens en passant in een bijzin vermeld. Dat hij uiteindelijk vrijwillig de DNA-test laat uitvoeren die tot zijn arrestatie zal leiden, verpakt hij in een nieuwe koeien-metafoor. Haar leven lang vecht een koe tegen het wantrouwen tegen de boer, zegt Tille, en pas wanneer ze hem helemaal vertrouwt, leidt hij haar naar het slachthuis.

Drie vragen aan Peter Middendorp

Je vorige roman, Vertrouwd voordelig, was heel autobiografisch, over opgroeien in een winkelstraat in Emmen. Waarom koos je nu voor het platteland?

Middendorp: “Het is nog maar de vraag welk boek het meest autobiografisch is. Deze roman is immers gebaseerd op het eerste journalistieke stuk dat ik maakte, een reportage over het Friese dorp Zwaagwesteinde waar op 1 mei 1999 een meisje van zestien werd verkracht en vermoord. Ik maakte een portret van het dorp voor HP/De Tijd, maar ook daarna ben ik die zaak blijven volgen, tot het moment dat de moordenaar dertien jaar later gepakt werd. Er was altijd gedacht dat het asielzoekers waren geweest, tot bleek dat het gewoon iemand zoals wij was. Die had al die tijd in onze dooie hoek gezeten. Eens de moordenaar bekend ben ik teruggekeerd naar Zwaagwesteinde. Van in de auto heb ik naar de voordeur van zijn huis zitten kijken en dat was een schokkende ervaring. Ik was toen net zelf vader geworden. Ik realiseerde me dat die boer een gewoon gezinsleven had gehad, met kinderen die hij had moeten troosten.”

Tille is geen stadsmens. Hij denkt anders en hij staat anders in het leven. Was het moeilijk om in zijn huid te kruipen?

Middendorp: “Zoals je net al opmerkte kom ik uit een winkelstraat, maar de laatste jaren heb ik me op de fiets het noord-Nederlandse landschap eigen gemaakt. Niet alleen ’s zomers, maar ook ’s winters, steeds langs dezelfde plekken. Mijn ogen zijn daardoor opengegaan voor de natuur, het landschap en de dieren, en voor de verandering die zij bijna dagelijks ondergaan.”

Je boek gaat inderdaad over de verandering van de wereld en hoe moeilijk Tille het daar mee heeft. Verliest het platteland zijn karakter?

Middendorp: “Tille merkt steeds meer welke schade wij toebrengen aan dat land. Dan gaat het natuurlijk nogal snel over verantwoordelijkheid. Doorheen het landschap heb ik hem over zijn eigen verantwoordelijkheid laten nadenken. In hoeverre ben ik verantwoordelijk? Of zijn we dat allemaal samen? In de natuur bestaat toch geen goed en kwaad? Het is zijn manier om een verhaal te hebben en zich een beetje vrij te kunnen pleiten. Dat is een menselijke reflex, denk ik, net zoals onze poging om dingen te verdringen. Maar dat lukt met een moord niet. Wat dat betreft werkt het geheugen niet mee.”

Eerder verschenen in Focus Knack


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: