"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Joop den Uyl en Ed van Thijn

Dinsdag, 26 mei, 2020

Geschreven door: Dik Verkuil
Artikel door: Peter van Dam

Biografieën over PvdA kopstukken van weleer

[Recensie] Het kabinet Den Uyl spreekt al sinds zijn aantreden in 1973 tot de verbeelding. Het activisme, de grootse plannen, de economische crises, de botsende persoonlijkheden – stof te over voor romantische, tragische en nostalgische beschouwingen. Te meer omdat de geschiedenis na de verkiezingswinst van de PvdA in 1977 nog een dramatische wending kreeg toen de formatie stukliep en de christendemocraten onverwacht met de VVD in zee gingen.

Over de kopstukken van deze kabinetsperiode en de daaropvolgende formatiepoging is dan ook al veel geschreven, niet in de laatste plaats door de betrokkenen zelf. Onlangs verschenen desondanks nieuwe biografieën van Den Uyl en toenmalig PvdA-fractievoorzitter Ed van Thijn. De biografen schetsen beiden een eerlijk portret, waarin de schaduwkanten van de hoofdrolspelers niet vergoelijkt worden. Ze hebben zich een weg gebaand door de enorme hoeveelheid beschikbare literatuur en bronnen. Voor Van Bennekom een nog grotere opgave, want als één van de weinige Nederlandse politici heeft Van Thijn uitgebreid over zijn eigen carrière geschreven. Bovendien sprak hij tientallen keren met zijn biograaf. Het levert een levendig persoonlijk portret op, dat heen en weer springt in de tijd. Verkuil houdt echter in zijn chronologisch opgebouwde studie veel meer afstand tot zijn onderwerp. Den Uyl gaf zichzelf nauwelijks bloot, bovendien had Verkuil na een eerste verkenning geen toegang tot diens archief. Zijn biografie is daardoor minder persoonlijk, soms verdwijnt de hoofdrolspeler zelfs naar de achtergrond. Dat is weliswaar een geschikte manier om over politieke geschiedenis te schrijven, maar bevreemdt in een biografie. Voorbij persoonlijke wederwaardigheden bevestigen beide boeken dat de formatiebesprekingen in 1977 mislukten door hoogmoed en misrekeningen aan de kant van de PvdA.

Ze voegen hier optimisme aan toe: Den Uyl en Van Thijn geloofden dat ze verschil konden maken als de confessionele partijen voor links of rechts moesten kiezen. In 1977 was dat sentiment des te sterker door de frustraties over wat het kabinet Den Uyl had bereikt. Nu het CDA eens te meer voor rechts gekozen lijkt te hebben, is het opnieuw de vraag of dat geloof gerechtvaardigd was.

Boekenkrant

Voor het eerst gepubliceerd in Geschiedenis Magazine