Een boek om van te smullen, maar pas op
[Recensie] Joséphine heet het vierde boek van Anne-Laure Van Neer (1975). Vanaf haar debuut, Justine, was ze meteen succesvol. Justine werd genomineerd voor de Hercule Poirotprijs 2015, evenals haar tweede boek Maurice, twee jaar later. Ook Louise werd voor die prijs genomineerd. En nu is er Joséphine. Opvallend dat al haar boeken een naam als titel hebben én een ouder personage in de hoofdrol.
Maar is Joséphine nu een thriller, zoals de cover aangeeft? Ik denk van niet. Je zou het een komisch spannend verhaal kunnen noemen. Ik zou het eerder een parodie op een misdaadverhaal willen noemen met zijn absurde, hilarische gebeurtenissen.
“In de tuin van Eden, waar we de baas waren over onze eigen sterfelijkheid, waar we, net als Eva, gretig in de verborgen vrucht beten, wetend dat het ons sterfelijk zou maken.”
Het verhaal speelt in Woonzorgcentrum De Groenen Hof. Een aantal bewoners heeft zich verenigd in de Thanatosclub omdat zij liever zelf hun levenseinde willen bepalen dan dat ze vegeterend de dood tegemoet gaan. Zij hebben een gezamenlijk tuintje waar ze ook giftige planten kweken waaronder taxus, oleander en de belladonna of wolfskers. De leden van de club hebben schriftelijk vastgelegd op welk moment in hun leven de Thanatosclub in actie moet komen en hoe: door het eten van zandkoekjes met belladonnabesjes of muffins met belladonna.
“We waren op een leeftijd gekomen waarop de dreiging van slagaderverkalking niet meer opwoog tegen lekker eten.”
Bij de begrafenis van een van de leden maakt de directeur van De Groenen Hof uitbreidingsplannen bekend. De tuin moet daarbij sneuvelen. Paniek. De bestuurders komen in actie, maar hoe pak je dat allemaal aan zonder op te vallen?
De verwikkelingen, plotwendingen, bijstellingen van de plannen volgen elkaar snel op, de ene al hilarischer dan de andere. Het verhaal spoedt zich naar een verrassend einde. Er is zo goed nagedacht over de verhaallijntjes, de details. Net als de belladona-recepten kun je Joséphine als een receptuur voor een dolkomisch verhaal zien.
Archetypen
Van Neer heeft personages overtuigend neergezet: zelfbewuste relativerende ouderen, die het recht op zelfbeschikking in eigen hand willen houden, maar allemaal hun eigenaardigheden hebben, zich kunnen ergeren aan kleine dingen. Zoals Ida, die de laatste wensen bijhoudt, maar ook alles opeet wat verteerbaar is. De ‘vamp’ Brigitte die dol op mannen is. In een zin weet Van Neer zo’n personage neer te zetten.
“Haar gloriedagen, als die er al waren geweest, dateerden uit een vorig millennium, Daar kon zelfs haar plastisch chirurg, bij wie ze vaste klant was, niets aan veranderen.”
En natuurlijk Joséphine, nooit getrouwd, van boerenafkomst, die gezien heeft dat haar moeder in een gesloten afdeling opgenomen was en dat zelf nooit wil.
Diepere laag
In het verhaal zit een diepere laag, over de betuttelende manier waarop ouderen tegemoet getreden worden,. Maar ook de keuzevrijheid om te sterven, wanneer zij vinden dat het leven voltooid is. De scoringsdrang van eigenaren van woonzorgcomplexen: economie is belangrijker dan welzijn van de mensen. Er kan gerust een tuintje opgeofferd worden onder het motto van ‘we kunnen meer mensen helpen.’ Zo wordt Joséphine tussen de regels door een protestboek tegen de arrogantie van de macht, grensoverschrijdend gedrag, lust versus echte liefde.
De belladonna-recepten zijn in het boek opgenomen (oppassen voor die blauwe bessen!), maar je kunt het boek ook zien als een groot receptenboek dat als protest kan dienen tegen de betutteling van de ouderen, maar ook als dé receptuur voor een heerlijk verhaal dat bol staat van de humor. Joséphine is lichtvoetig van stijl, origineel, bevat zwarte humor bezit en vaak net even over de top gaat.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
