Drama in Noord-Holland
[Recensie] We hebben er lang op moeten wachten, maar het was het wachten waard: opnieuw heeft Gerbrand Bakker een bijzonder boek geschreven dat een waardige opvolger genoemd mag worden van Boven is het stil: spannend, beeldend en ontroerend.
Het thema is gelijk gebleven aan dat van de andere boeken van Gerbrand Bakker: hoe een dramatische gebeurtenis de levensloop van alle betrokken ingrijpend verandert.
Tijdens het bezoek van koningin Juliana aan een Noord-Hollands dorpje gebeurt er een tragisch ongeluk. Bijna 40 jaar later is de familie Kaan er nog steeds verdeeld over. Op die zomerse zeventiende juni in 1969 staat iedereen voor het Polderhuis om de koningin feestelijk te begroeten. Ook de Kaantjes, de zoons Klaas, Jan en Johan, hun moeder Anne en zusje Hanne van boerderij Kaan, zijn daarbij aanwezig. Het zou een onvergetelijke feestdag geworden zijn, als de bakker ’s middags tijdens een inhaalbezorgronde niet met zijn splinternieuwe VW-busje een drama veroorzaakt had. Als Jan Kaan vele jaren later op een gloeiend hete junidag van Texel komt om op de begraafplaats te werken, is er meteen weer spanning en stille woede. Is het niet eindelijk tijd om tot de orde van de dag over te gaan? Moet de vergunning voor het graf nog verlengd worden? En hoezo wil niemand aan kleindochter Dieke vertellen waarom haar oma al anderhalve dag met een fles advocaat in de oude schuur op zolder op het stro ligt en niemand wil zien?
Ook het decor is vergelijkbaar: een landelijke setting met boerderijen en dorpjes in de kop van Noord-Holland, waar de hoeves generaties lang door èèn familie bewoond worden, zoals dat ook het geval is bij de familie Kaan. Gerbrand Bakker schetst een levensecht portret van deze opmerkelijke familie en van hun hoeve. Grootvader Kaan heeft de boerderij overgedaan aan zijn oudste zoon Klaas die niet goed weet wat hij er mee zal doen: de dieren zijn verkocht en de boerderij behoeft nodig onderhoud. Grootmoeder is het drama uit 1969 nooit helemaal te boven gekomen en treurt in eenzaamheid. De vrouw van Klaas is de hele toestand zat, verwaarloost haar huishouden. De middelste zoon Jan heeft de streek verlaten en woont op Texel. Als hij een paar dagen thuis is voor het 40-jarig huwelijksfeest van zijn ouders vertelt hij niemand dat hij zijn werk kwijt is. De jongste zoon Johan woont in een beschermde woonomgeving na een motorongeluk dat hersenschade veroorzaakte. En dan zijn er nog de dorpsbewoners, met een hoofdrol voor de bakker. En natuurlijk koningin Juliana die perfect past in dit decor: doe maar gewoon en liever geen poespas. Haar visie op het verloop van het werkbezoek is treffend getekend: een tragi-komisch relaas waar onze oude koningin zichzelf ongetwijfeld in herkend zou hebben.
Dit boek is verdeeld in vele korte hoofdstukjes. Het perspectief van waaruit verteld wordt, wisselt bij elk hoofdstukje. Dat stelt de lezer in staat de spanning tussen de hoofdpersonen en hun innerlijke strijd (die beide niet aan de buitenkant zijn af te zien) beter te begrijpen. Het is een mooie combinatie met de kort-af dialogen. Want hun karakter trouw, zijn deze Kaantjes niet spraakzaam. Behalve Dieke dan, het dochtertje van Klaas. Ze babbelt er op los en begrijpt het gedrag van de grote mensen om haar heen niet. Alleen de lezer beseft hoe schrijnend het is voor zowel Dieke als voor haar oma dat haar grootmoeder niet in staat blijkt over het verleden heen te stappen en met haar kleindochter een band op te bouwen.
De spanning wordt in het verhaal gehouden door in elk hoofdstukje iets los te laten, dat pas in een later hoofdstukje wordt verklaard: een geluid, een gedachte, een voorwerp, een gebeurtenis. Ook het drama en hoe het zich heeft afgespeeld wordt pas langzamerhand duidelijk.
Het boek wordt chronologisch verteld. Door een consequent volgehouden tegenwoordige tijd voor het heden en verleden tijd voor de flashbacks hoeven er nergens ingewikkelde gedachtensprongen gemaakt te worden. Een en ander komt heel natuurlijk over: zo denken mensen: een woord, een voorwerp of het gedrag van een ander roept een herinnering op. Ook daardoor wordt je niet uit de spanning van het verhaal gehaald.
Er is niets mis met dit boek. Geschreven in een prettig leesbare stijl. Een boek dat je maar moeilijk weg kunt leggen en dat er om vraagt nog vele malen herlezen te worden. Laten we hopen, dat we op het volgende boek niet zo lang hoeven te wachten.
—
Eerder verschenen op Mijn boekenkast
