Schitteren aan het Russische hof
“In pronkzucht van de uniformen, in de weelde van de toiletten, in de rijkdom van de livreien, in de luxe van de versieringen, in al zijn pracht en praal, was het schouwspel zo luisterrijk dat geen enkel hof op aarde zich hiermee kon meten. De verblindende schittering van al die edelstenen, verspreid over de schouders van de dames, zal ik voor lang op mijn netvlies bewaren. Het was een fantastische stroom van diamanten, parels, robijnen, saffieren, smaragden, topazen, berillen… een stroom van licht en vuur”, aldus een Franse gezant die een bal in Peterhof aan het begin van de 20e eeuw meemaakte, pagina 84 – 85.
Hoewel enkel in woorden uitgedrukt, schetst dit desalniettemin een indrukwekkend beeld van de pracht en praal aan het Russische hof in vervlogen tijden.
De Hermitage in Amsterdam wijdt hier momenteel een tentoonstelling aan. Ook een beschrijving van een Engelse reiziger die in 1778 Petersburg bezocht, spreekt boekdelen over de bijna sprookjesachtige uitstraling die hij daar tegenkomt:
“De pracht en praal van het Russische hof tart elke beschrijving. Het bevat nog veel sporen van de oude Aziatische grandeur, gemengd met Europees raffinement… De kostbaarheid en de schittering van hun kleding, en de overal opduikende edelstenen tonen een rijkdom waarvan de grootsheid van andere hoven slechts een fletse afspiegeling is… Onder de verschillende luxe voorwerpen die de Russische adel kenmerken, verbaast niets ons buitenlanders zozeer als de overvloed aan diamanten en andere edelstenen die flonkeren op de verschillende kostuumdelen…”, pagina 32.
Dit boek geeft in vele prachtige afbeeldingen een impressie van deze citaten uit de tentoonstelling met dezelfde naam, Juwelen!. Het uitroepteken staat wat eigenwijs in een titel, maakt nieuwsgierig naar de inhoud en past bij de extravagantie die de Russische hoven kenmerkt. Hoe verhoudt zich dat tot de Russische bevolking? Die vraag valt uiteraard geheel buiten de context van dit boek maar komt wel op bij de hedendaagse lezer die deze rijkdom aan de ene kant bewondert maar zich tegelijk kritisch afvraagt wat de keerzijde daarvan is. Hoe werd de Russische adel zo rijk en in welke omstandigheden leefden ‘gewone’ mensen? Dat vraagt uiteraard om een andere vorm van geschiedschrijving en dergelijke vragen worden in Juwelen! dan ook niet beantwoord. Hier worden met name de juwelen gepresenteerd maar er is ook aandacht voor schilderingen in de adellijke hoven en vele details van schilderijen brengen adellijke dames met hun juwelen in beeld. Sieraden lijken voorbehouden aan vrouwen maar er is ook een paragraaf aan de man gewijd.
Mooi is het verhaal over een maîtresse die aan het hof wordt ontvangen. Temidden van de overdadige kleding en sieraden van vrouwen aan het hof verschijnt zij in eenvoudige maar stijlvolle kleding, zonder sieraden maar met een bloemenkrans in het haar.
In Juwelen! maken de parel van Marie Antoinette en het detail van een vlinder als broche indruk. Opmerkelijk zijn de juwelen van gietijzer die aan het begin van de 19e eeuw in de mode zijn.
Wellicht de mooiste foto is die van Maria Pavlovna de Oudere met choker, uit 1900. Ook koningin Maxima komt in het boek voor, met diadeem. De foto is gemaakt ter gelegenheid van haar 40e verjaardag.
Voor liefhebbers van juwelen is dit een prachtig boek!
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
De tentoonstelling Juwelen is nog tot en met 16 oktober te zien.
