“Mevrouw, hij zal nooit zo kunnen spelen als anderen”
[Recensie] Leo Landrauff is een beroemd toneelregisseur. Nogal opportunistisch, zelfingenomen, overheersend en de mensen om hem heen heeft hij niet direct in het respectvolle vaandel staan. De dingen die voor hem belangrijk zijn gaan op zíjn manier.
Ook op seksueel gebied gaat hij voornamelijk uit van zijn eigen gewin en zijn volgzame partner Bob lijkt zich hier gedwee aan te onderwerpen.
In New York ontmoet Leo Victor Marbre – een toepasselijke naam voor iemand die behalve schilder ook beeldhouwer is – en deze geeft Leo de opdracht om een stuk te maken over zijn leven. Zijn zoon Ros heeft het script al geschreven en de wens van Victor is dat iemand met dezelfde roots het stuk zal neerzetten. Omdat er voor Leo een prettige bijkomstigheid aan verbonden is, gaat hij á la minute overstag.
“Hij had het contract ondertekend. De voorstelling over Victors leven. Het was allemaal heel helder. Ros zal van begin tot eind aanwezig zijn. Mocht praten wanneer hij wilde. Zijn naam zou bij iedere vorm van pr genoemd worden. Leo moest in alle interviews Ros prijzen. Victor zou op een afstand meekijken. Ros en Victor waren één. De ogen en oren, zo werd Ros letterlijk in het contract genoemd. Na de acht weken repetitie zou Leo het huis in ontvangst nemen. De sleutels werden hem opgestuurd, het appartement werd op zijn naam gezet.”
Met autoritaire hand regisseert Leo, maar de invloed die Ros heeft op het geheel en de crew, werkt hem duidelijk op zijn zenuwen. Tot zijn grote ergernis palmt Ros ook Elly in, de actrice die hij zelf heeft gevormd.
Jeugd
Een tweede verhaallijn volgt de flashbacks uit de jeugd van Leo, geboren met een afwijking, namelijk een grote fontanel die nooit is dichtgegroeid. Altijd moet hier rekening mee gehouden worden. Niet in de zon, geen fysieke spelletjes etcetera. Dit heeft tot gevolg dat hij op school letterlijk langs de zijlijn staat wanneer de kinderen op een zomerdag door de meester nat worden gespoten met de brandslang. Leo mag later de brandslang overnemen, wat resulteert in ruw en sadistisch mikken op zijn medeleerlingen.
Zijn moeder heeft zo haar buien en leidt geheel haar eigen leven. Mannenbezoek komt met de regelmaat van de klok. Leo krijgt de opdracht om op zijn kamer te blijven en wordt zoet gehouden met een pan tapiocapap. (Hij krijgt het dus met de paplepel ingegoten)
“Toen de buien van zijn moeder steeds ondraaglijker werden, had hij het zelf voorgesteld om naar ‘De Vatenberg’ te gaan. Hij had zijn moeder vaak genietend horen vertellen dat haar zus Berend bijna niet meer zag, omdat hij sinds zijn achttiende op een jongensinternaat werkte waar hij geloofde dichter bij de Heer te zijn. […] Het was daar verschrikkelijk, zei Leo’s moeder. Geen plezier, geen enkele kans op avontuur […] giebelde ze hijgend en ze sloeg een hand voor haar mond.”
Omdat hij ook daar niet mee mag doen met lichamelijke activiteiten, stort Leo zich op het lezen van literatuur en toneelstukken. Zijn interesse voor toneel wordt gewekt. Hij stelt zich voor dat hij veel invloed kan uitoefenen. Van de directeur krijgt hij toestemming om een stuk op te voeren. Zijn keuze is gevallen op een stuk over Caligula, met Berend in de hoofdrol.
“Leo wist dat als hij verder moest, hij vanaf nu moest proberen te leven door de dingen naar zijn hand te zetten. Door ze waar te maken. Niet waar in de ogen van de domme, naar verrotting ruikende wereld, maar door helemaal alleen te bepalen waar het allemaal heenging.”
Hij raakte de plek op zijn hoofd aan. “Het was een zwart, perfect gat waarin alles wat hem niet beviel vanaf nu zou verdwijnen.” En Leo volgt, niets of niemand ontziend, zijn weg, want de dokter had het immers gezegd…
Autistme
In het boek wordt vluchtig geopperd dat Leo wellicht autistisch zou zijn. Hij heeft ook wel de nodige trekjes die daar op zouden kunnen wijzen. Zo vermijdt hij de voegen tussen de tegels te raken. Snijdt zijn boterham in stukjes, eet het met de wijzers van de klok mee op en heeft de gewoonte om iets of iemand met één, hooguit twee vingers aan te raken. Hij heeft aardig wat obsessies en ergernissen. Iets psychotisch komt ook even om de hoek kijken.
Toch strookt dit niet met de sadistische uitingen, zijn haat voor vele mensen, zijn geobsedeerde gedachten over het ‘gat’ en zijn hang naar macht. Hij lijkt zich boven alles verheven te voelen.
Met het wisselen van de hoofdstukken wisselt ook de schrijfstijl, die zich aanpast aan het onderwerp in bijvoorbeeld een puntige schrijfstijl, met korte zinnen of alleen kernwoorden. Ook de dialogen, de verhalende passages, gedachten van de protagonist hebben allemaal een eigen schrijfstijl. Heel verrassend en als lezer moet je steeds even schakelen.
Keizer is geen vrolijk boek. Er is bijna niemand aardig tegen de ander. Identificeren met een van de personages is lastig. Is het een voorwaarde voor een boek om je te kunnen inleven in een personage? Nee, zeker niet belangrijk, maar het verhaal heeft me hierdoor niet helemaal kunnen overtuigen. Misschien kan ik voor Leo heel soms wat sympathie voelen, omdat hij een verknipte jeugd heeft gehad, maar zijn gedrag is ronduit onprettig te noemen.
Het gehele verhaal is beschreven vanuit de beleving van Leo – in het perspectief van de derde persoon enkelvoud – zo ook in de flashbacks. Behalve Leo worden de personages niet echt uitgediept, ze hebben hun karaktertrekken en verder is er geen tornen aan. Bij Leo echter is er wél meer verdieping en krijgt de lezer, langzaam maar zeker, de kans om in zijn hoofd te kruipen. De dingen waar hij mee worstelt en een moeder die niet echt overliep van genegenheid, hebben hem gevormd.
Toch geloof ik in deze auteur, de constructie van dit debuut is kunstig te noemen. De proloog sluit aan bij de flashbacks, waarin Leo’s jeugd duidelijk wordt. Ik ben dan ook heel benieuwd naar een volgend werk van Sarah Sluimer.
Over de auteur
Sarah Sluimer (1985) studeerde theaterwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en Performance Studies aan de Universiteit Utrecht. De afgelopen jaren maakte ze programma’s voor De Balie en publiceerde als journalist en opiniemaker voor onder meer de Volkskrant, Opzij en NRC Handelsblad. Keizer is haar eerste roman. [Bron: https://decorrespondent.nl/sarahsluimer]
—
Eerder verschenen op Met de neus in de boeken
