"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Kenau

Donderdag, 12 december, 2013

Geschreven door: Tessa de Loo
Artikel door: Joke Simmelink

Hopelijk is de film beter

Met Kenau schreef Tessa de Loo een historische roman over het leven van Kenau Simonsdochter Hasselaer. Ze schreef de roman vrij naar het scenario voor de film Kenau van Maarten Treurniet, die 30 januari 2014 in première gaat. De Loo’s bekende roman De Tweeling speelde zich af tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Met Kenau koos De Loo opnieuw voor een bloedige enscenering, ditmaal de Tachtigjarige oorlog tussen de Nederlanden en Spanje.

Kenau heeft echt bestaan; ze is een van de vrouwen die zich tijdens het beleg van Haarlem in 1572 verzetten tegen de Spaanse belegeraars. Kenau  is een dappere, sterke en onafhankelijke vrouw – een echte spreekwoordelijke kenau dus. Ze voedt in haar eentje twee dochters op en weet het aardig te rooien. Wanneer Haarlem bedreigd wordt door een Spaanse belegering, komt het leven van deze dominante moeder in een stroomversnelling terecht.

Dappere vrouwen

Tijdens deze oorlog namen de Spanjaarden verschillende Nederlandse steden in, waaronder Haarlem. De Haarlemmers weerden zich kranig; zo ook de vrouwen, onder wie Kenau. Historisch gezien kan haar rol niet met zekerheid worden vastgesteld, maar in de roman is ze de verzetsheldin bij uitstek.

De belegering van Haarlem is een solide basis waarop een prachtig verhaal gestalte zou kunnen krijgen. Helaas blijven Kenau en haar dochters oppervlakkige personages. Wat betreft Geertruide (de jongste) is dit niet verwonderlijk: het meisje wordt al vroeg in het verhaal door de Spanjaarden op de brandstapel gezet met haar liefje.

Boekenkrant

Ongeloofwaardige Ripperda

Geertruides vriendje was de zoon van de gouverneur van Haarlem: de standvastige Ripperda. Zoals het iedere weloverwogen, rechtschapen man betaamt, is hij de redelijkheid zelve, zelfs na de dood van zijn enige zoon. Heel geloofwaardig wordt zijn rationele houding niet gemaakt. Niet alleen Ripperda’s karakter, maar ook zijn liefde voor Kenau wordt oppervlakkig en weinig origineel beschreven. Hij werpt verlangende, bewonderende blikken naar haar en uiteindelijk kust hij haar ‘op een manier die geen weigering duldde’. Wat weer helemaal past bij zijn mannelijke, onverschrokken karakter. Kenau moet hier niets van hebben: in een tijd van oorlog kun je je niet overgeven aan frivoliteiten.

Helemáál niet cliché!

Ondanks alles voelt Kenau zich natuurlijk toch aangetrokken tot de gouverneur. Totaal niet cliché hoor, welnee! Een dappere vrouw die stiekem heel kwetsbaar blijkt te zijn en zich het liefst in de armen van een sterke man wil werpen. Nee, dat verhaal kenden we nog niet. Maar gelukkig is daar de achtergestelde oudste dochter Cathelijne. Tijdens hoofdstukkenlang geruzie tussen moeder en dochter wordt duidelijk dat ze eigenlijk ontzettend veel van elkaar houden, al willen ze dat in eerste instantie niet toegeven. Wat een complete verrassing is het dan ook dat moeder en dochter zich uiteindelijk dolgelukkig verzoenen.

In enkele korte hoofdstukken krijgen we een kijkje in het hoofd van het zoveelste bordkartonnen stereotype. Don Fredrik, hoofd van de Spaanse legers. Hij is verdorven, wat nog eens extra benadrukt wordt door zijn liefde voor SM. Wanneer hij lucht krijgt van het felle verzet van Kenau, is hij vastbesloten haar te bezitten. Door een list weet hij haar in handen te krijgen; een afschuwelijke en volkomen ongeloofwaardige verkrachtingsscène volgt. De Don verzucht tevreden: ‘Van alle wapenen, die ik kan hanteren, is mijn lid verreweg het beste en meest doeltreffende.’ Kenau houdt zich stil, en dat terwijl ze zich op iedere andere pagina van het verhaal met hand en tand tegen mannelijke overmacht verzet.

Emmer van emoties

De stijl die De Loo hanteert is nuchter en emotieloos. Ze benoemt expliciet en zakelijk de gevoelens van de personages en is nauwelijks origineel in haar vergelijkingen. Woede is altijd ‘vlammend’, een onverwachtse aantrekkingskracht is een ‘vreemd, dubieus effect’ en wanneer iemand overweldigd wordt dreigt een ‘emmer van emoties’ over te lopen.

Ook jammer zijn de vele onnatuurlijke gesprekken die de personages voeren over de politieke omstandigheden. Het is logisch dat de lezer op de hoogte wordt gebracht van de verwikkelingen rondom de belegering, maar in de verhalende passages voelt dit veel natuurlijker aan. In dialogen moet De Loo zich al snel bedienen van zinsneden als ‘We weten allemaal…’en ‘Vergeet niet…’, waarna allerlei informatie volgt die de personages duidelijk alleen vertellen ten behoeve van de lezer.

Begin 2014 komt de gelijknamige film uit. Boekverfilmingen stellen lezers regelmatig teleur. Men verzucht terneergeslagen: ‘het boek was beter.’ Bij Kenau gaat het echter niet om een boekverfilming; het scenario was er vóór het boek. De historische feiten van de strijd om Haarlem zijn interessant genoeg om serieus te overwegen de film te kijken, ondanks het clichématige verhaal van De Loo. De cast liegt er in elk geval niet om: Monic Hendrickx zal Kenau vertolken, met Barry Atsma (Ripperda) als tegenspeler. Hopelijk is de film beter.


Eerder verschenen op Recensieweb


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

De stad in je hoofd

Harlekino