“Ik slinger tussen twee oevers, dat is de ziekte van mijn ziel”
“Ik heb deze roman geschreven om een vergeten wereld op te roepen, om te vertellen over vreugdevolle momenten, bescheiden als meisjes van goede familie: de geur van citroenmelisse in de straten, avondwandelingen langs de bougainvillestruiken, siësta’s ’s middags onder klamboes vol gaten, nietszeggende gesprekken gezeten op bierkratjes, vliegende termieten op onweersdagen…
Ik heb deze roman geschreven om uit te schreeuwen tegen de hele wereld dat we hebben bestaan met onze eenvoudige levens, met sleur, met verveling, dat we momenten van geluk hebben gekend die van ons alleen maar zo hoefden te blijven, voordat we naar alle uithoeken van de wereld werden weggewerkt en een bende werden van bannelingen, vluchtelingen, immigranten, migranten.”
—
“‘Ik weet echt niet hoe het verhaal is begonnen. Toch had papa het ons allemaal uitgelegd, […]’
‘Jij, Gabriëll’, had hij gezegd en hij wees naar me, ‘jij bent een echte Tutsi, ik weet nooit wat je denkt.’ […] Dus vroeg ik: ‘Is er een oorlog tussen de Tutsi en de Hutu omdat ze niet hetzelfde grondgebied hebben?’
‘Nee, dat is het niet, ze hebben hetzelfde land.’
‘Eh… omdat ze niet dezelfde taal hebben dan?’
‘Nee hoor, ze spreken dezelfde taal.’
‘Omdat ze niet dezelfde god hebben, dan?’
‘Nee hoor, ze hebben dezelfde god.’
‘Maar… waarom voeren ze dan oorlog tegen elkaar?’
‘Omdat ze niet dezelfde neus hebben.’
Daar stopte het gesprek.”
—
[Recensie] Het expatgezin, bestaande uit een Franse vader, Rwandese moeder, zusje Ana en de tienjarige Gaby, wonen in de villawijk van Burundi en leiden een goed leven. Gaby’s jeugd is zorgeloos en hij brengt veel tijd door met zijn vrienden en bloedbroeder.Vanuit school correspondeert hij met Laure, een meisje uit Orléans, Frankrijk. Hij weet het zeker, met haar gaat hij trouwen… later.
Moeder is in 1963 Rwanda ontvlucht, tijdens een nacht van de pogroms; slachtpartijen. Vader is neergestreken in Afrika om zijn dienstplicht te vervullen. Wanneer ze elkaar ontmoeten wordt zij verliefd op zijn vonkende, groene ogen en ze trouwen. Als uiteindelijk blijkt dat ze elkaars verwachtingen niet kunnen vervullen, beginnen de ruzies.
“Ik klampte me een laatste keer vast aan mijn geluk, maar hoe stevig ik het ook vasthield om te voorkomen dat het me ontsnapte, […..], het glipte me uit handen. Ja, dit was onze laatste zondag met zijn vieren, als gezin. Die nacht verliet mama het huis.”
“Maar voor die tijd, voor dat alles, voor alles wat ik ga vertellen en al het andere, bestond er geluk, bestond het leven zonder dat je het hoefde te begrijpen.”
De boeken die hij mag lezen van een oudere dorpsvrouw, bieden hem de mogelijkheid om weg te duiken in zijn eigen gecreëerde wereldje. De contacten met de bedienden bieden hem houvast.
Hutu’s vs Tutsi’s
Stukje bij beetje voel je dat in Rwanda de strijd tussen de Hutu’s en de Tutsi’s losbarst. Dit krijgt ook vat op de vriendengroep en het vertrouwen in elkaar. Oorlog was voor hen eerst alleen maar een woord. Ze hadden dingen gehoord, maar ze hadden niets gezien, maar in Rwanda worden de Tutsi’s systematisch, methodisch afgeslacht. Deze gruwelijke genocide, heeft afschuwelijke gevolgen voor zijn moeder. Zij ziet haar familie en volk ten onder gaan, zonder dat ze bij machte is om iets te doen.
Het geweld bereik tevens Burundi, waarbij de nieuwe president wordt vermoord tijdens een militaire staatsgreep. Er is een voortdurende spanning voelbaar en iedereen is op zijn hoede, waakzaam bij het eerste geluid en kijkt steeds achterom. De straten liggen bezaaid met uitgebrande auto’s, lijken…
Onbarmhartig dringt bij Gaby het besef door wat het is om een halfbloed te zijn. Tutsi, maar ook Frans. Dan komt het moment dat ze zich kunnen inschrijven voor repatriëring naar Frankrijk , waar een gastgezin op hem en Ana wacht. Integreren is een zware klus en hij blijft zich ontheemd voelen. Hij beseft te zijn verbannen uit kindertijd zijn en weet dat hij de deur naar zijn vaderland nooit achter zich dicht heeft gedaan.
Klein Land wordt vanuit het ik-perspectief verteld en is bijna in zijn geheel een flashback, waarin ook weer flashbacks zitten. Daardoor is het resultaat een fraai gelaagde vertelling. De auteur weet met scherpe pen op poëtische wijze te verhalen over de mensonterende gruwelijkheden, de metaforen die hij gebruikt zijn nergens geforceerd. De melancholie is nergens aangedikt, maar is heel subtiel verweven in mooie en ook in de hartverscheurende passages. In de brieven van Gaby aan Laure, kruip je als lezer nog meer in het hoofd van de jongen wordt je getuige van zijn vertwijfeling, verwachtingen en hoop. Met dit overtuigende debuut wordt de nieuwsgierigheid gewekt en de hoop dat het niet bij dit debuut zal blijven. Een pareltje.
Auteur
Gaël Faye (1982, Burundi) werd bekend als rapper van de band Coffee Milk en Sugar Hij heeft een Franse vader en Rwandese moeder en baseerde dit verhaal op zijn eigen jeugd. Inmiddels woont hij met zijn gezin in Burundi.
—
Eerder verschen op Metdeneusindeboeken
