De verwerking van een zeer bewogen jeugd
He’s wearing polypropylene
Clutching at straws, holding onto string
What was he looking for –
Truth, or was it Heaven?
Or did he just want to go out with a bang
So to speak?
He’s put his helmet on
Steps out, floats on into the sky
Goodbye!
Tiny Ruins, Priest With Balloons
(Some Were Meant for sea, Own Records, 2011)
Vera is vier jaar oud wanneer ze met haar vader en tweejarige broertje Menko een dagje naar het strand gaat. Haar moeder is niet meegegaan, zij houdt niet van de hitte en de drukte. In een moment van onoplettendheid verliezen ze Menko uit het oog. Hij blijkt te zijn verdronken.
Het huwelijk van haar ouders heeft hier vreselijk onder te lijden, ze kunnen elkaar niet meer bereiken en troosten, laat staan begrijpen. Toch raakt moeder weer zwanger en Vera krijgt een broertje waar ze zich meteen heel verantwoordelijk voor voelt. Hun vader vindt het zo belangrijk dat Max zich goed kan redden in het water, dat hij zich behoorlijk tiranniek gedraagt, wanneer hij Max wil leren om zo lang mogelijk onder water te blijven.
“Oma heeft het vaak gezegd: ‘Het was niet jouw schuld, Vera.’
Ze had het graag van haar moeder gehoord.”
Vera voelt zich tegenover Max erg schuldig dat ze het huis uitgaat. Het ondraaglijke stilzwijgen tussen Vera en haar moeder werkte verlammend. Ze kan er niet meer tegen en betrekt een kraakpand. Vader had het huis al eerder verlaten en ook hun moeder verdween later met de noorderzon. Max, die nog maar elf was, woonde vanaf die dag ineens bij opa en oma.
Heden
Wanneer Max naar Dieppe is afgereisd, uit de behoefte een mooie herinnering naar boven halen, belt Vera hem – “Max, het is uitgezaaid…” – en hij vertrekt met gezwinde spoed huiswaarts. Monica komt elke dag langs om Vera te helpen wanneer Max naar zijn werk, als docent schilderen, is. Ze zorgt voor de boodschappen, het eten en de was. Max weet niet wat hij moet voelen nu Vera zienderogen achteruit gaat.
“[…] hij registreert alleen, gevoelloos, zo lijkt het. Het voelt of hij tot zijn knieën in de modder staat en probeert te rennen, maar hij komt geen meter vooruit…Hij beseft zich dat hij misschien meer op hun moeder lijkt dan hij zou willen. Zij stapte uit de modder en ging ervandoor.”
Doordat Vera weet dat ze niet lang meer te leven heeft, wordt ze zich ervan bewust dat ze veel herinneringen heeft weggestopt. Ze overdenkt het verloop van haar leven en het verdriet dat ze met zich meedraagt. Haar zorgen om haar broer die ze alleen achter zal laten zijn groot. Ook Max heeft herinneringen waar hij mee is blijven worstelen.
Zowel Vera als Max hebben hun vader al vele jaren niet meer gezien, maar toch blijft dit gemis knagen en ze beleven dit op hun eigen manier. Vera ziet haar vader in elke man die ze op straat ziet lopen. Ze wil hem ontmoeten, maar durft niet. Max lijkt zich onverschillig te voelen, maar diep binnenin knaagt toch het gemis.
Mijn gestolen zus
Zowel Max als Monica hopen het beeld van Vera levend te houden door haar af te beelden. Monica is er in geslaagd om Vera’s beeltenis vast te leggen voordat ze tekenen van lichamelijk verval vertoont.
Max is eerder al begonnen aan een portret van Vera, maar hij vindt het moeilijk om ermee verder te gaan nu ze zo ziek is en lichamelijk niet meer zijn sterke zus is. Hij kan het domweg niet.
Vera probeert haar herinneringen te vangen in het boek dat ze bezig is te schrijven.
Zij en Monica hebben een paar jaar geleden een relatie gehad, maar nu doet Vera een verwoede poging om Max haar richting op te duwen, ze wil hem niet alleen achterlaten. Ze stimuleert hem om naar de expositie van Monica te gaan. Wanneer hij uiteindelijk toch een kijkje in de galerie gaat nemen, ontdekt hij een serie houtskooltekeningen die ze van Vera heeft gemaakt. Er bekruipt hem het gevoel dat zij zijn zus van hem heeft gestolen en hij neemt een drastisch besluit…
Schuldgevoel, gevoel van verlaten zijn, wanhoop, eenzaamheid, angst, verdriet, hunkering, zoeken naar erkenning, vergeving, weggestopte gevoelens en herinneringen, het zich verantwoordelijk voelen voor elkaar en een heel innige band tussen broer en zus, doorspekken dit verhaal en zijn de aan elkaar verbonden thema’s in de levens van de hoofdpersonages. Als motief ben ik in de tekst de cactus tegengekomen, waarvan er ook een afbeelding op de waanzinnig mooie cover staat. Deze lijkt symbool te staan voor iets moois, maar niet makkelijk te benaderen uit angst om pijn gedaan te worden. De twee bloempjes staan natuurlijk voor de twee protagonisten. Voor het motto is een deel van de songtekst van Priest With Balloons, van de groep Tiny Ruins gekozen. Kijk eens op
https://www.youtube.com/watch?v=bHzSuovN7Ws en beluister dit melancholieke nummer.
Dit ongelooflijk knap geconstrueerde en zeer gelaagde verhaal, zit op een verdomd – excusez le mot – goede manier in elkaar. De hoofdlijnen die zich in het heden afspelen, worden afgewisseld met flashbacks die de nodige informatie geven over de gebeurtenissen die zich in het leven – met name tijdens de jeugd – van Vera en Max hebben voorgedaan. Het perspectief wisselt bijna in elk hoofdstuk.
Er zijn hoofdstukken die in de eerste persoon geschreven zijn, een ik-verteller hebben. Het is dan niet altijd meteen duidelijk wie er aan het woord is. In een later gedeelte van het hoofdstuk wordt het echter wel helder wie er aan het woord is. In dit perspectief wordt er ook weer onderscheid gemaakt tussen de belevende ik (dat wat in het heden gebeurt) en de vertellende ik (dat wat in het verleden is gebeurd). Om nog meer gelaagdheid in dit verhaal te benoemen, wisselt ook het ‘point of view’, wanneer een ándere ik-verteller aan het woord is. Het is heel mooi om te ervaren hoe de auteur dit heeft vormgegeven en hoe de personages op die manier een heel eigen karakter krijgen. Het resultaat is een ingenieus spel van tijd, personage en ruimte.
Onverwerkte ervaringen hebben broer en zus getekend en allebei gaan ze er op hun eigen manier mee om. De auteur heeft met veel inlevingsvermogen alles samengebracht in deze niet te dikke, weemoedige roman, zonder te sentimenteel te worden. Het verhaal meandert door de tijd en naar het einde toe vallen de puzzelstukjes op hun plaats. Heel mooi om te ervaren hoe Anne Moon Disko haar rode draadje in allerlei golven en draaiingen door dit boek heeft weten te loodsen. Knap dat ze het, in zo’n complex gelaagd verhaal, heeft kunnen realiseren dat ik het draadje nooit ben kwijtgeraakt en haar heb kunnen volgen door dit tedere verhaal over kwetsbare mensen. De titel is zeer goed gekozen, hoewel deze pas tegen het einde wordt verklaard en me lang nieuwsgierig heeft gehouden.
Wanneer een auteur zo’n mooie binnenkomer heeft kunnen schrijven, ben ik zeer benieuwd naar haar volgende werk. kLEINE HELLEN is een roman om van te smullen.
—
Eerder verschenen op Met de neus in de boeken
