"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Klimaatverdriet

Vrijdag, 15 oktober, 2021

Geschreven door: Marek Sindelka
Artikel door: Jan Koster

Hier en daar goed geschreven maar te rommelig

[Recensie] Het eerste wat opvalt aan Klimaatverdriet van de Tsjechische auteur Marek Šindelka is de vormgeving. Het boek telt 380 pagina’s waarvan er ruim vijftig geen tekst bevatten. De hoofdstukken zijn op een opvallende manier van elkaar gescheiden. Je zou het mooie vormgeving kunnen noemen. Je zou ook kunnen zeggen dat bij het drukken van een boek dat de gevolgen van klimaatverandering als onderwerp heeft iets zuiniger met grondstoffen mag worden omgegaan. Het is gȇnant om zo veel papier te verspillen in een boek waarmee je aandacht wil vestigen op het uitsterven van bomen, soorten en gewassen.

Zo, die frustratie is er vast uit. Er zal meer volgen. Klimaatverdriet is een ratjetoe van nauwelijks met elkaar samenhangende verhaallijnen. De titel verwijst naar kinderen die volkomen apathisch zijn. De wereld kun je nauwelijks meer leefbaar noemen. Het is enorm heet, tegelijk is Praag onder water gelopen, veel plantensoorten zijn uitgestorven en nog veel meer van dat soort ellende. Die kinderen komen in ziekenhuizen terecht en de ziekte waaraan zij zouden lijden noemt men maar Klimaatverdriet.

Het contrast met de cynische wereld van de volwassenen is enorm. Dat is geen gekke vondst, maar Šindelka werkt het mager uit. Rijke stinkerds hebben enorme bedragen over voor de laatste, en dus zeldzame, exemplaren van bijvoorbeeld bloemen.
De middernachtsbloem is er zo één. Kryštof Warjak houdt zich bezig met de illegale smokkel maar wil er eigenlijk mee stoppen omdat de risico’s te groot worden. Maar de vondst van deze bijna uitgestorven bloem zou hem zo veel opleveren dat hij geen nee kan zeggen.

Door de manier waarop het wordt verteld, de vele tijdsprongen, en de vele andere verhaallijnen komt dat contrast nauwelijks uit de verf. En eerlijk gezegd vraag ik mij zelfs af of het de bedoeling van de auteur was dat het daarom zou gaan. Daarvoor valt er te weinig lijn in te ontdekken.

Kookboeken Nieuws

Als dat wel de hoofdlijn zou zijn dan heb je een aardig onderwerp te pakken, de tegengestelde belangen tussen generaties is een boeiend thema. Je zou met evenveel recht van spreken Klimaatverdriet een liefdesroman kunnen noemen. Immers, de driehoeksverhouding tussen Kryštof, Andrej en Nina is prominent maar staat los van de rest. Je zou het ook een bio- of ecothriller kunnen noemen. Er zijn mensen op vreemde wijze gestorven en er zijn twee speurders die dit moeten zien op te lossen. Kryštof is één van degenen op wie hun aandacht is gericht. De auteur besteedt veel aandacht aan de achtergrond van die speurders maar waarom wordt niet duidelijk, het voegt niets toe aan de rest.

Je zou het ook een dystopische toekomstroman kunnen noemen om meerdere redenen. De aarde is vrijwel onleefbaar en verbetering zit er niet in. De middernachtsbloem heeft een geheel eigen wil en kan eigenlijk alleen maar voortbestaan als het zich via een menselijk lichaam in leven houdt.

Een rommeltje dus. En dat is doodzonde. Šindelka laat zien dat hij wel in staat is om prachtig te schrijven. De sfeer weet hij overtuigend neer te zetten. Zijn observaties over de teloorgang van soorten zijn sterk.
De passage waarin hij beschrijft hoe en wanneer de interesse van Kryštof in de plantenwereld ontstaat is prachtig. Bij toeval krijgt hij een baantje bij een stokoude zonderling die niet meer in staat is om zijn soortenrijke tuin te onderhouden. Het is het hoogtepunt van deze roman.

Ook qua vertelvormen laat hij zien dat hij meer kan dan proza schrijven. Maar helaas, een goede roman is meer dan de beheersing van vertelvormen en een paar aardige passages die aantonen dat je heel wat in je mars hebt. Klimaatverdriet is te rommelig en te weinig samenhangend om dat predicaat te verdienen.

Eerder verschenen op JKleest