"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Knokken voor je boeken

Dinsdag, 14 april, 2020

Geschreven door: Ditty Eimers, Willem Jan Ritman
Artikel door: Rita Pontororing

Els van Eck: “Zonder mijn boeken zou ik alles bij elkaar janken”

[Recensie] Er zullen waarschijnlijk veel boeken zijn die gaan over mensen die een leeshandicap hebben. Over mensen waarbij lezen geen vanzelfsprekendheid is, maar een activiteit waar je moeite voor doen moet, heel veel moeite. Waarschijnlijk is er in zo’n boek ook een citaat bijgevoegd om een bewering te staven. Er zullen eveneens veel artikelen geschreven zijn over hoe mensen ervaren dat zij niet zo gemakkelijk toegang hebben tot de geletterde wereld.  

En nu is er een boek dat gewoon iedereen zelf aan het woord laat. Een heel artikel per persoon gevormd door een interview waarin ieder vertelt over zijn of haar beperking, hoe men daar mee is opgegroeid, hoe ieder dat oplost, en vooral wat men daarbij voelt. En dat komt in dit boek goed naar voren. Iedere geïnterviewde vertelt zijn of haar geschiedenis en beleving.

Boeken óver mensen die zich buitengesloten voelen van de leeswereld worden daardoor misschien wel overbodig? Laat de mensen met een leeshandicap maar hun eigen verhaal vertellen?

Dat heeft journaliste Ditty Eimers gedaan. In Knokken voor je boeken laat Eimers mensen die door een beperking écht moeten knokken voor boeken, hun verhaal vertellen. Immers lezen gaat niet vanzelf zo ondervond de interviewster tijdens de gesprekken.

Boekenkrant

Naast boeken zijn er in onze wereld zoveel dingen om ons heen die je moet lezen. Ga maar eens naar een land waar je het schrift niet kent, een willekeurig voorbeeld het Arabisch. Dan beland je enigszins in een andere wereld terwijl het slechts een ander land is. Bij terugkeer is alles om je heen weer heel gewoon. Voor Ria Dijkhuizen die een vorm van afasie heeft na een beroerte, werd de wereld  heel klein, “Alsof ik een Chinese Krant voor me had.” Zij heeft moeten leren om met haar leeshandicap om te gaan.

Nu is er een boek dat vooral laat zien hoe de mensen hun beperking ervaren. Zo lezen we tweeëntwintig verhalen in Knokken voor je boeken, een boek dat als het ware eigendom is van de geïnterviewde mannen en vrouwen en 13 jarige Djan. Heel subtiel laten de samenstellers van het boek dit zien, door op de cover de titel van het boek te vermelden met een selectie van 6 foto’s. Namen van interviewer Ditty Eimers en fotograaf Willem Jan Ritman ontbreken op de prominente plek op de cover, hun namen staan binnen in het boek.

Wij als lezers mogen een kijkje nemen in de wereld van deze tweeëntwintig mensen. En proberen in te voelen wat al deze mensen ons vertellen.

Het voorwoord is van de hand van H.K.H Prinses Laurentien der Nederlanden,  Beschermvrouwe Vereniging Onbeperkt Lezen. Het is een stevig boek met een groter lettertype dan we gewend zijn. Bij elk persoonlijk verslag een foto. Het artikel opent met de naam en een uitspraak. De uitspraken staan eveneens vermeld in de inhoudsopgave, niet alleen de namen. Op deze manier krijg je als lezer een onmiddellijke inkijk in de ervaring van de mensen waarbij lezen niet vanzelf gaat. En vooral hoe belangrijk lezen is.

Kristina, masterstudente: “Boeken helpen me ontdekken hoe de wereld eruitziet.”
Karla is dyslectisch: “De wereld van de verbeelding is een mooie plek om te vertoeven.”
Djan is van zijn geboorte af blind: “Ik wil ook weten wat er op de plaatjes staat.”
Sylvia:”Ook dyslectische kinderen lezen graag voor hun plezier.”

Lezen is voor iedereen. Hoe mooi is het dat er mensen zijn die zich inzetten een leeshandicap om te zetten in het idee dat iedereen toegang moet krijgen tot lezen. De kans geven om ook tot die leesmaatschappij te horen. Marga Allin, als slechtziende: “Wie slechtziend is, hoort eigenlijk nergens bij.” Allin heeft een bestuursfunctie binnen de Vereniging Onbeperkt Lezen. Zij zet zich vooral in om theaterbezoek, bezoek aan musea voor slechtzienden en blinden toegankelijk te maken. En ze wil de mogelijkheid bieden om buitenlandse boeken te kunnen lezen.

Wat ook voelbaar is bij het lezen van de persoonlijke verhalen is het feit dat mensen met lezen ook hun zelfstandigheid willen koesteren. Zoals Leo Dijk opmerkt over het uitzoeken van een boek: “Misschien is het rotzooi, maar dat mag ik toch zelf wel bepalen?”

En de opmerking van Bastiaan Gramser versterkt bovenstaande gedachte van Leo Dijk: “Ik laat me niets wijsmaken door recensenten.” En gelijk heeft hij. Dat lezen we in al de verhalen, we willen autonoom zijn.

Ingaand op de opmerking van Gramser; dit boek heeft geen recensie nodig? Of toch wel?

Wel om te laten weten dat er een Verenging van Onbeperkt lezen bestaat. Wel om te laten horen dat er mensen zijn die zich inspannen om met deze Vereeniging te bereiken dat iedereen in Nederland onbeperkt kan lezen, op welke manier dat dan ook is. Zoals H.K.H. Prinses Laurentien dat in haar voorwoord laat weten.
Wel om de mensen uit Knokken voor je boeken de gelegenheid te geven een stukje van hun wereld te laten zien aan anderen. Maar daar heb je geen recensent voor nodig. De verhalen spreken voor zich.

En vooral wèl om anderen aan te sporen dit boek te lezen waarin mensen hun eigen verhaal doen en waarbij Ditty Eimers de opdracht kreeg tot het schrijven van dit boek door Vereniging Onbeperkt lezen, de vroegere blindenbibliotheek.

In de verslagen staan er misschien boeken tussen waarvan je zegt, oh die ken ik niet. Zoals Ann Harperink verbaasd aan Diity Eimers vraagt: “Ken je het jeugdboek Knikkertje Lik niet?” Een gevoel van herkenning krijgen bij het lezen van de opmerking van Ronald Polder dat hij vooral houdt van prehistorische romans, geschiedenisboeken en biografieën? Of, hé dat vind ik ook, als Marianne Polderman vertelt dat zij De ontdekking van de hemel zo mooi vond. En zo zijn er tal van opmerkingen die herkenbaar zijn.

Gewone verhalen van mensen die heel graag lezen. Net als zoveel anderen. Eigenlijk zo heel gewoon, of toch ook weer niet. Dat maakt dit tot een bijzonder boek.  

O, en ook wel een recensie om te begrijpen dat het vanzelfsprekend zou moeten zijn dat iedereen gelijke toegang heeft tot lectuur en informatie, zoals de wens is van Monique Oudshoorn-van Egmond, directeur van de Vereniging.

Begin eens met de inhoudsopgave. Je nieuwsgierigheid wordt opgewekt door al deze uitspraken. En iedereen uit dit boek zal er trots op zijn dat zijn of haar verhaal gelezen wordt. Terecht.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles