Debuut behandelt belangrijke thema’s
[Recensie] Kom, roep het van de bergen is het debuut van de Amerikaanse schrijver en intellectueel James Baldwin. Het is een sterk autobiografische roman over een jongen van veertien die opgroeit in Harlem aan het begin van de vorige eeuw. Johnny Grimes is een buitenechtelijk kind (net als James Baldwin zelf overigens) die opgroeit in het gezin van een hardhandige predikant. Deze Gabriel wilde vroeger ook niet deugen tot hij geroepen werd tot het geloof en daar moet nu alles en iedereen voor wijken.
Johnny gaat daar niet in mee. Hij is opstandig en onzeker. Homoseksuele gevoelens die hij heeft, of überhaupt seksuele verlangens zijn taboe en hij zet zich af tegen het geloof van zijn stiefvader. Een stiefvader die, met een slavernijverleden van zijn ouders, de witte mens veracht. Johnny krijgt mee dat hij niet overal mag komen;
“Zijn wereld was die van de achterdeur, de onverlichte trap, de keuken en de kelder. Deze wereld was niet voor hem weggelegd. Als hij dat weigerde in te zien en tot het uiterste wilde blijven proberen, dan kon hij wachten tot hij een ons woog; ze zouden hem nooit binnenlaten. Dus John ging anders denken over de mensen en Fifth Avenue, hij werd bang voor hen en wist dat hij op een dag een hekel aan hen kon krijgen als God hem niet op andere ideeën bracht.”
Het eerste deel van het boek draait om Johnny maar in het tweede deel verschuift de focus naar zijn tante Florence. Zij durft haar broer Gabriel als één van de weinigen van repliek te dienen en we duiken ook haar verleden in. Zij woonde ooit samen met haar man Frank maar dat liep slecht af. De dialogen die Baldwin voor hen schreef liegen er niet om;
“‘De enige verrassing die ik van je wil is dat je je hersens een beetje gaat gebruiken! Dát zou een verrassing zijn! Dacht je dat ik hier de rest van mijn leven wil blijven zitten, bij die vuile zwarten die jij altijd meeneemt naar huis?’
‘Waar zie je ons wonen, lieve schat, als het niet tussen de zwarten is?’…’En wat wou je dat ik deed, Florence? Wou je dat ik wit werd?’”
Ook nemen we een kijkje in het verleden van stiefvader Gabriel Grimes. Als jongen, dan nog in het diepe zuiden van de Verenigde Staten, leeft hij er op los tot hij door het geloof wordt geroepen. Hij trouwt met de ooit door witte mannen misbruikte Deborah maar is lang niet altijd even standvastig in zijn geloof; hij verwekt een zoon bij een ander meisje, Esther. Het is geen vrolijk boek, zowel met Esther als de zoon loopt het niet goed af.
Florence was ondertussen al naar New York verhuisd en Gabriel komt er ook wonen met zijn inmiddels nieuwe gezin. Deborah is overleden en hij is nu getrouwd met de zwijgzame Elizabeth, de moeder van Johnny. Hoewel deze zich dus aanvankelijk afzet tegen het geloof werkt de roman toe naar zijn verlossing, die hij vindt in de kerk van zijn gemeenschap;
“Toen zag John de Heer – even maar; en even maar was de duisternis gevuld met een licht dat hij niet kon verdragen.”
Het is een indrukwekkend boek met een aantal thema’s. De druk van de religie op een gemeenschap is een belangrijk thema, maar door het boek heen loopt ook het thema van racisme. Vader Gabriel die een hekel heeft aan witte mensen, het slavernijverleden dat een grote rol speelt en de vloek die er op het zwarte ras zou liggen al vanaf de zoon van Noach. Dat gaat om Cham, die zijn vader naakt zou hebben gezien net als Johnny zijn stiefvader naakt heeft gezien. Daardoor vervloekte Noach Cham, die wel wordt gezien als de aartsvader van de kleurlingen;
“De ironische stem…vroeg John vervolgens smalend of hij geloofde vervloekt te zijn, en herinnerde eraan dat alle zwarten vervloekt waren, alle zwarten waren voortgekomen uit die meest respectloze zoon van Noach.”
Johnny is degene die de reis maakt naar zijn verlossing, maar stiefvader Gabriel verpersoonlijkt de begane zondes, het schuldgevoel en het lijden, iets dat hem door zijn zus Florence aan het einde nog eens goed wordt ingepeperd. Een sterke roman en ik heb gelukkig nog wat boeken van James Baldwin liggen.
—
Eerder verschenen op Quis Leget Haec
