De witz als pantser
Het helpt als je enige kennis van de actuele Israëlische politieke situatie – al dan niet met reden bezette gebieden, een permanente staat van tot de tanden gewapende vrede – hebt, wanneer je de zwartgallige roman van David Grossman leest. Schuilt in hem een toekomstige Nobelprijswinnaar?
Bijna als een monoloog – doorvlochten met terugblikken en kleine observaties – beschrijft David Grossman in zijn roman Komt een paard de kroeg binnen een optreden van een stand up comedian. Gaandeweg krijgt het spervuur-optreden zelfdestructieve kantjes. Wanneer het voor de zaal met steeds meer weglopende toeschouwers te onrustig wordt gooit de humorist er weer wat van zijn intens flauwe en scabreuze moppen tegenaan. Beetje bij beetje komt er een onderliggende, traumatische jeugdherinnering naar boven. Alleen om die reden, ontknoping is een te groot woord, moet je blijven doorlezen, al word je als lezer net zo suf gebeukt als de zaal. Trouwens, de grappenmaker beukt bij tijd en wijle zichzelf ook suf.
De actuele Israëlische setting met onvermijdelijke Holocaust herinneringen maakt het verhaal nog pregnanter.
Om je een beeld van de hoofdfiguur te vormen kun je het beste de legendarische Joods-Amerikaanse stand up comedians Lenny Bruce en Andy Kaufman voor de geest halen. Allebei zochten ze grenzen op waardoor ze zichzelf ten gronde richten. (Aan beiden werden speelfilms gewijd.)
Er zit trouwens een prachtige toneelmonoloog (à la Thomas Bernhard) in deze meedogenloze tekst, die uiteindelijk toch mededogen weet op te roepen.
—
Eerder verschenen op Alleroogen
