"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Kunnen we China vertrouwen?

Dinsdag, 9 augustus, 2022

Geschreven door: Pascal Coppens
Artikel door: Jef Abbeel

Land in transitie

[Recensie] Pascal Coppens is sinoloog en ondernemer. Hij woonde bijna 20 jaar in China en kent het land door en door. Met zijn nieuw boek Kunnen we China vertrouwen? reageert hij op de toenemende negatieve (voor)oordelen over China. Hij somt die op en bekijkt ze met een dubbele bril: de Westerse en de Chinese. Hij groepeert ze in acht ‘cirkels van vertrouwen’. Hij kiest voor cirkels, omdat Chinezen minder rechtlijnig en minder in termen van goed of kwaad denken dan wij. Hij somt een aantal klachten op over Chinezen: ze stelen, kopiëren, spioneren, houden zich niet aan afspraken, produceren rommel, China is een controlestaat zonder vrijheid, Xi is een dictator, China schendt de mensenrechten.

Telkens stelt hij daar iets tegenover zoals: Amerikaanse bedrijven kopiëren ook WeChat en TikTok, China is koploper in artificiële intelligentie, kwantumcomputers en 5G, zijn eigendomsbescherming verschilt nu weinig van de onze.

In de eerste cirkel beschrijft hij het individu: waarom liegen ze en kruipen ze voor? Denken ze collectivistisch en wat is hun oordeel over privacy?

In de tweede cirkel verklaart hij de invloed van het confucianisme op het gezin en op de familiewaarden.

Boekenkrant

Bedrijf en team zijn cirkel 3. Werknemers veranderen van job als ze zich kunnen verbeteren. Confucianisme, legalisme en taoïsme bepalen de bedrijfscultuur. Welgestelde jongeren willen geen 9-9-6 (6 dagen van 9 tot 21 uur) meer werken.

Cirkel 4 gaat over netwerken, groeperingen, het collectief vertrouwen, de 55 minderheden, die vooral positieve discriminatie ondervinden.

Coppens zegt dat de 50 miljoen christenen elk jaar met 7% groeien, maar hij verzwijgt dat hun priesters en bisschoppen soms voor jaren in de cel vliegen.

In cirkel 5 bekijkt hij het systeem en de partij. De meeste Chinezen storen zich niet aan de beperking van hun vrijheden: ze groeien op met regeltjes, China komt van heel ver (in 1990 was het bbp per inwoner slechts 279 € per jaar, nu 9.100) en blijkbaar is hun vrijheid groter dan wij denken. De CPC heeft volgens Coppens ervoor gezorgd dat de levensverwachting bijna verdubbelde, dat het alfabetisme rond 97% ligt en dat de welvaart enorm steeg. De ongelijkheid (0,465) is groter dan in Europa (0,3), maar kleiner dan in Amerika (0,48). De herovering van Tibet, Hongkong en Taiwan beschouwt de CPC als herstel van historisch onrecht.

Natie en volk beheersen cirkel 6. Xinjiang hoort bij China sinds 1754. Sinds 1992 pleegden separatisten bomaanslagen. Sinds 2017 zijn er geen aanslagen meer door de kordate aanpak van China.

Coppens ziet vooral de positieve kanten: meer werkgelegenheid, een alfabetisme van ‘99,91 %’ , dus een wereldrecord, hogere groei, geen extreme armoede. China beweert dat 90% van de verhalen over de Oeigoeren verzonnen zijn. De investeringen in de Nieuwe Zijderoute zullen alleszins voor veel welvaart zorgen bij de Oeigoeren. In 2020-2021 verscherpte de Chinese overheid zijn controle op bedrijven en banken en toonde zo wie de macht heeft. Volgens Coppens toonde ze dat de bevolking belangrijker is dan winst.

Cirkel 7 handelt over de nieuwe wereldorde van China. In de jaren 90 keken de Chinezen nog naar de Westerse wereld met veel verwondering. Toen bleek dat Westerse bedrijven hen fopten, verloren ze hun vertrouwen en werden ze zelf assertiever. De auteur vertelt er hier niet bij hoeveel Westerse bedrijven eerst bedrogen werden door Chinezen, die hun producten namaakten en goedkoper verkochten. Hij signaleert dat wel op p. 38.

China beweert dat de eilanden in de Zuid-Chinese Zee historisch bij China horen, net zoals Xinjiang, Tibet en Taiwan. De buurlanden van die zee en het Internationaal Gerechtshof in Den Haag zijn het daar niet mee eens. Maar China verwerpt de veroordeling van Den Haag. Die zee is enorm belangrijk voor China en de wereld: 60% van de maritieme wereldhandel en 65% van de Chinese handel loopt langs daar.

Opmerkelijk is ook dat de Chinezen de eeuwenlange overheersing door de Mongolen (ca.1215-1644) en de Mantsjoes (1644-1911) minder erg vinden dan de veel kortere van het Westen (1839-ca. 1920) en van Japan (tot 1945).

In 2010 was China de grootste vervuiler ter wereld, met 27% van de CO²-uitstoot tegenover 13% voor Europa en 12% voor Amerika. Maar sinds 2007 werkt het intensief aan een ecologische samenleving, onder andere door de aanplanting van nieuwe bossen, de bouw van waterkrachtcentrales enz. 

Opmerkelijk is dat ook China zijn data sinds 2021 beschermt tegen internationale cybercriminelen, maar zelf cyberactiviteiten van hackers toelaat tegen onze ministeries van binnenlandse zaken en defensie, aldus LLB van 19.07.2022.

De auteur spreekt ook over de “Russische dreiging aan de grens met Oekraïne” (p. 259). Helaas is dat sinds 24 februari een barbaarse oorlog met veel wreedheden, menselijk leed en gevolgen voor heel de wereld. Maar toen was zijn boek al bij de uitgever. En de  nep-argumenten van Poetin, overgenomen door de Chinese media, dat Oekraïne lid zou worden van de NAVO etc. zijn voorwendsels voor de echte reden: een groot deel aanhechten, in de rest een pro-Russisch regime installeren zoals op de Krim.

Het laatste hoofdstuk heet Universum en cultuur. Door het lidmaatschap van de WTO (2001) trad China toe tot de wereldmarkt, op de Olympische Spelen van 2008 haalde het de meeste gouden medailles en door allerlei beschuldigingen van het Westen zag het zichzelf voortaan als gelijke. Coppens legt uit dat het een langetermijnvisie heeft omdat alles altijd verandert. Hun belangrijkste doel is harmonie en stabiliteit. Hoe dat rijmt met die permanente verandering is me niet duidelijk.

China exploreert op diverse manieren het universum (de diepzee, de Noordpool, de ruimte) en het wil ook die wedloop winnen.

Een ander doel is inclusiviteit: China wil alle minderheden integreren in zijn systeem, dus ook de Tibetanen, Oeigoeren, Hongkongers, Taiwanezen. Tot slot: Chinezen voelen zich superieur, omdat ze de oudste nog bestaande cultuur bezitten.

De auteur besluit: “Ja, ik vertrouw China en de Chinezen. Zeker niet blindelings, maar ook niet minder dan mijn eigen vaderland België of mijn Belgische landgenoten.” Op zijn voordrachten constateert hij dat dit doel nog ver af: 3% vertrouwt China en de Chinezen (p. 316). Er is dus nog werk aan de winkel.

Het boek is mooi uitgegeven, met een stevige kaft. De presentatie in cirkels is knap en origineel. De auteur kan zich perfect inleven in het denken en handelen van de Chinezen en hoopt dat de lezer dat ook zal doen. Het is geen gemakkelijk boek: concentratie is vereist.

Zijn optimisme over de Oeigoeren staat in schril contrast met de getuigenissen van ex-gevangenen zoals dat van Sayragul Sautbay in Kroongetuige. Feit is dat ze sinds 2017 geen aanslagen meer plegen, terwijl het er honderden waren tussen 1990 en 2016.

Idem wat betreft zijn optimisme voor Hongkong: Joanna Chiu (China over grenzen. Een nieuwe wereldwandorde)  en Nathan Law (Strijd voor de vrijheid) zien het veel droeviger in. En op 29 juli 2022 werden nog vier betogers van 19 à 21 jaar veroordeeld tot vele jaren cel (LLB, 30.07.2022). In artikel 35 van de grondwet staat nochtans de vrijheid van pers, vergadering, vereniging.

Coppens zegt dat China tot 1820 de grootste economie ter wereld was, maar toen waren er nog geen statistieken: het kan evengoed Engeland geweest zijn voor de wereld en China voor Azië. En Italië, Spanje en Frankrijk hebben veel meer mooie gebouwen uit de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd die op welvaart wijzen dan China. De Culturele Revolutie wordt hier veel minder wreed en veel minder verwoestend voorgesteld dan ze in feite was.

En bij de hongerdoden door de Grote Sprong Voorwaarts spreekt Coppens over miljoenen/vele miljoenen (p. 79-80, 148 en 187) en dan nog met ‘zouden’ (p. 187). Het officiële cijfer is 16,5 miljoen, Dikötter spreekt van 45 miljoen, Jung Chang zegt: 38 en in totaal 70 miljoen voor heel de Mao-periode. Het juiste getal zullen we nooit te weten komen. Vrouwen hebben gelijke rechten in de economie, maar niet in de politiek: bij de top 8 is geen enkele vrouw en in het politbureau van 25 zit maar één vrouw. Een register ontbreekt, een lijst met de vele onbekende begrippen eveneens.

Een boeiend en uitdagend boek dat iedereen moet lezen die zich wil inleven in het denken van de meeste Chinezen.

Eerder verschenen op Jef Abbeel