"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Kunst, 80 meesterwerken uitgelegd

Donderdag, 1 februari, 2018

Geschreven door: Lucinda Hawksley
Artikel door: Vera Weterings

Wat maakt grote kunst groot

[Recensie] Musea hangen vol met kunst. In de wereld is veel mooie kunst en nog veel meer kunst die verrassend of vernieuwend is. Toch zijn van de vele kunstwerken die jaarlijks wereldwijd worden vervaardigd er maar enkele uitzonderlijk. In het boek Kunst, 80 meesterwerken uitgelegd behandelen Andy Pankhurst en Lucinda Hawksley vluchtig een keur aan buitengewone schilderijen en sculpturen. Het zijn werken afkomstig uit alle windstreken, van de prehistorie tot hedendaagse kunst: van de oudste kunstwerken in de grot van Lascaux tot de werken van Mark Rothko, van Egyptische grafschilderingen tot de soepblikken van Andy Warhol en van Romeinse mozaïeken tot de golven van Turner.

In het boek worden kort kunstwerken behandeld die de titel meesterwerk mogen dragen. Elk werk wordt in één bladzijde voor het voetlicht gebracht zodat de lezer meer te weten komt over de achtergronden van de kunstuiting. De auteurs focussen in deze teksten op de manier waarop het kunstwerk op ons inwerkt, ons uit de sleur van het alledaagse trekt en de wonderlijke wereld van de kunst binnen voert. Kortom, elk meesterwerk dat in het boek behandeld wordt biedt volgens Pankhurst en Hawksley stof tot nadenken over heden en toekomst, of je het werk nu mooi vindt of niet. De auteurs stellen in hun inleiding dan ook de confronterende vraag:

“Soms reageren we negatief op een kunstwerk – maar is dat verkeerd?” (p. 10)

Volgens Pankhurst en Hawksley werkt kunst op ons in. Kunst spreekt tot de zintuigen en laat ons iets voelen, al hoeft dat niet altijd iets positiefs te zijn. Door de vormen en achterliggende gedachten van kunstenaars te bestuderen komen Pankhurst en Hawksley erachter waarom sommige kunstwerken ook de hedendaagse toeschouwer nog steeds sterk aanspreken. Oftewel, waarom sommige kunstwerken meesterwerken genoemd worden.

Dans Magazine

Het handzame boekje is opgedeeld in een tiental thematische hoofdstukken: uitdrukking, schoonheid, verhalend, dramatiek, erotiek, realisme, vorm, beweging, vervorming en symboliek. Per thema zijn een aantal schilderijen gezocht die het thema vertegenwoordigen. De hoofdstukken zijn dus niet onderverdeeld per kunststroming of onderwerp. Dit maakt het boek afwisselend. Alhoewel de verschillende kunststijlen door elkaar lopen, heb je hier als lezer geen last van. De overgang naar de diverse kunstwerken verloopt vloeiend omdat de thema’s zorgvuldig zijn samengesteld. In de begeleidende teksten wordt zowel aandacht besteedt aan de link die het schilderij heeft met het thema-hoofdstuk waarin het is geplaatst als aan de voor de kunstenaar specifieke stijlkenmerken. Zo is in het hoofdstuk ‘erotiek’ Gustav Courbets Slaap opgenomen, een werk dat was geïnspireerd op de destijds nieuwe pornografische fotografie. Het werk toont twee minnaressen in een hechte omhelzing. Het onderwerp, lesbische vrouwen, was typerend voor die tijd – het werk stamt uit 1866.

In het hoofdstuk over schoonheid is Impressie: zonsopgang (1872) van Claude Monet opgenomen. Een werk waarin de ingetogen schoonheid van een volmaakt ogenblik in verf gevangen is. Impressie: zonsopgang is het schilderij waaraan de impressionisten hun naam dankten. Een ander werk dat in het boek is opgenomen is Na het bad, vrouw die zich afdroogt (1890-1895) van Edgar Degas. In het werk weet Degas precies het goede moment in een beweging vast te leggen, het is dan ook niet verwonderlijk dat het werk is ondergebracht in het thema ‘beweging’. De tekening wekt de suggestie van beweging, doordat de contouren van de dichtstbijzijnde arm en elleboog van de vrouw zijn verdoezeld, lijkt het alsof de arm aan het wrijven is, als op een bewogen foto. Dit lijkt spontaan, maar het tegendeel is waar, over elk detail is nagedacht:

“Ik verzeker je dat mijn kunst volstrekt niet spontaan is, maar tot stand komt na lang nadenken en studies naar grote meesters. Inspiratie, spontaniteit en temperament – zoals ze dat noemen – komen er niet aan te pas. – Edgar Degas” (p. 149)

Kunst, 80 meesterwerken uitgelegd is een rijk geïllustreerd boekje dat in kort bestek de diversiteit aan meesterstukken in de kunstwereld bij elkaar brengt. Hoewel het boek van de hak op de tak springt als het gaat om kunststroming of chronologie in de kunstgeschiedenis proef je als lezer toch de lijn die loopt door de thematische hoofdstukken. Daarnaast is het ook een boek dat zich goed leent om op een willekeurige bladzijde open te slaan en je te laten verrassen door een kunstwerk. Naast de letterlijk tachtig meesterwerken die – zoals de titel al laat doorschemeren – worden uitgelegd, is achterin het boekje ook van iedere kunstenaar een beknopte biografie van één alinea per kunstenaar toegevoegd. Dit alles maakt het boekje tot een mooie introductie in het brede spectrum van de kunstgeschiedenis door de eeuwen heen. In vogelvlucht maak je als lezer kennis met een veelvoud aan kunstenaars, hun talenten en hun specifieke karakteristieken. Kunstliefhebbers zullen door de beknoptheid van deze fraaie publicatie dan ook niet snel iets nieuws leren, maar wel aangenaam verrast worden door de originele invalshoek waarmee de vele kunstwerken worden geïntroduceerd.

Eerder verschenen op Hereditas Nexus

Boeken van deze Auteur:

Kunst

Kunst, 80 meesterwerken uitgelegd