Religieuze kunst begrijpen
De Vlaamse auteur Jo Claes schreef al een handvol boeken over mythologie en het christendom. Zijn cyclus over katholieke heiligen en hoe hen in de kunst te herkennen was een groot succes. Met Kunst & christendom zet hij, in samenwerking met Kathy Vincke, dezelfde lijn verder, maar ditmaal toegepast op de Bijbel en de apocriefe evangeliën.
[Recensie] De kennis van de religieuze beeldtaal in het algemeen en die van het christendom in het bijzonder is al tientallen jaren op zijn retour. De voortschrijdende secularisatie in de Lage Landen zorgde ervoor dat nog maar enkele procenten van de bevolking regelmatig een liturgische viering bijwoont, met als gevolg dat de religieuze geletterdheid tot quasi nul herleid werd. Wanneer men beseft dat de westerse kunst en cultuur gegrondvest zijn op het christendom, leidt dit uiteraard tot problemen om schilderijen, beeldhouwwerken, verhalen en gedichten te kunnen interpreteren.
Jo Claes en Kathy Vincke willen expliciet de nodige kennis opnieuw aanbieden. Zij doen dit door middel van 300 taferelen uit de christelijke kunst. Ze selecteerden niet enkel schilderkunst, maar ook beeldhouwwerken, bidprentjes, miniaturen, mozaïekkunst enz., en dit uit de hele wereld. De lezer wordt meegenomen op een tocht doorheen de heilsgeschiedenis, startend bij de schepping en eindigend bij het Laatste Oordeel. De auteurs tonen niet enkel Bijbelse taferelen, maar maken ook rijkelijk gebruik van de apocriefen: verhalen over Jezus en de eerste christenen die niet door de Kerk erkend zijn. Hierin bevinden zich heel wat bekende anekdotes, zoals de os en ezel in de stal bij de geboorte van Jezus of de wijze waarop de apostelen aan hun einde gekomen zijn. Zo werd Petrus ondersteboven gekruisigd en werd Bartolomeüs levend gevild. Elk tafereel wordt volgens hetzelfde stramien besproken. Eerst komt een fragment uit de Bijbel of uit een van de apocriefen, gevolgd door een korte uitleg over de tekst. Daarna wordt uitgelegd hoe dit verhaal in de kunst wordt uitgebeeld. Elk tafereel wordt op één of maximaal twee pagina’s besproken. Er is aandacht voor de bekende verhalen, zoals de geboorte van Jezus, de tocht door de Rode Zee of de kruisiging, en voor in de vergetelheid geraakte verhalen: de vuurproef van Mozes, de tenhemelopneming van Henoch of het heengaan van Maria.
Wie het boek van kaft tot kaft doorleest, heeft zijn kennis van de joods-christelijke traditie uitermate verrijkt… maar het gaat door het gevolgde stramien wel wat vervelen. Het is jammer dat de bespreking van de verhalen niet concreter toegepast wordt op de afgebeelde kunstwerken; het blijft wat te algemeen. Ook is er geen aandacht voor moderne religieuze kunst uit de 20e of 21e eeuw. Kunst & christendom is dan ook een mooi uitgegeven naslagwerk, om af en toe in te bladeren of iets in op te zoeken, maar niet echt geschikt voor een lezing van kaft tot kaft.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
