Karl May is niet ver weg
[Recensie] Er zijn boeken die een slechtere start kennen dan dit Land van echo’s van Mark H. Stokmans. De pers is jubelend, de ciritici en boekenbranche ook, zodat de bladzijdenvreters de 531 pagina’s leesvoer massaal aanschaffen.
De achterkant ronkt zoals gewoonlijk: “Een monumentale roman over oorlog, vriendschap, passie en onbereikbare liefde – tegen de achtergrond van het feodale Spanje van de jaren dertig”. Daar is geen woord van gelogen. Ook de aanbevelingen zijn niet mis: “Monumentale familiegeschiedenis – AD”, “Meeslepend historisch epos. – Het Parool” en “Overdonderend, ambitieus debuut. – Zin”.
Auteur Mark Stokmans introduceert zichzelf op de flaptekst: hij “studeerde algemene letteren met als specialisatie Latijns-Amerikastudies en internationale betrekkingen. De zomervakanties bij Stokmans’ grootouders in Zuid-Spanje gecombineerd met het landschap, de geschiedenis, de taal en de mensen, hebben zijn verbeelding gevormd. Jarenlang schrijven en researchen leidde tot dit epische debuut: Land van echo’s.”
In die introductie had misschien nog moeten staan: “… en Mark las met veel interesse Karl May, in elk geval het boek van diens hand Winnetou”. Pardon? We komen er zo op terug.
Een nieuw thuis
Dit Land van echo’s is het verhaal van Herman Kruijssen, die na de Eerste Wereldoorlog ontheemd door Europa zwerft, tot hij in Spanje onder een boom in elkaar zakt. Een Spaanse edelman, eigenaar van een landgoed, Vicente Urias, ontfermt zich over hem. Urias is onder de indruk van Herman: deze man heeft niet alleen ijzig heldere ogen, maar ook een karabijn die bij een Duitse soldaat hoort. Dat klopt bijna: Herman is een Nederlander die in Duitse dienst is geweest.
Ze worden vrienden en Herman burgert keurig in, maar blijft zijn eigenwijze kijk op de zaken houden. Zo ziet hij dat de landeigenaren genadeloos optreden tegen boeren die op hun grondgebied proberen te leven. Hij keurt dat openlijk af. Die socialistische visie valt slecht in het kapitalistische milieu.
Al snel krijgt Herman een besmet blazoen – hij denkt anders over arbeiders dan de lokale herenboeren. Het is een kwestie van tijd voor het tot botsingen komt. Bijvoorbeeld als de burgemeester op bezoek komt, en verbijsterd ziet hoe arbeiders en bazen gemengd aan de tafels de maaltijd buiten gebruiken:
“Hij boog zich naar Herman toe en zei: ‘Ik weet van Don Vincente dat hij vis-à-vis zijn arbeiders de vriendelijkheid en mildheid zelve is, waar strengheid soms beter zou passen.”
Waarop Herman stoïcijns/hautain gewoon doorgaat met eten.
Een superioriteitsgevoel kunnen we Herman niet ontzeggen. Hij voelt zich verheven boven de ingesleten discriminatoire houding in dit land. De gemoederen lopen fors op als grootgrondbezitter Don Julian een twistgesprek krijgt met Herman over zijn ‘communistische’ houding.
“Don Julian: “’Aanpassen of vertrekken. Terug naar Duitsland of waar u ook vandaan komt met die smerige denkbeelden!’
‘Ik heb u al gezegd dat ik me in mijn eigen huis ..’
‘Dit is niet jouw huis, dit is óns huis, míjn huis! … Jij verlaagt je lonen … en doet wat je gezegd wordt, of God mag me neerbliksemen. Ik sla je zo hard dat je zelfs met gebroken benen in de pas zult lopen!’”
Herman bleef zitten en staarde Don Julian onbewogen aan.
Even leek alles stil te staan, waarop de grote Spanjaard uit het niets Herman hard tegen de wang sloeg. “Ben ik duidelijk, coño sivergüenza!?”
Met een enkele slag tegen de grond..
Aangevallen in zijn eigen huis voelde Herman hoe de Alquería van hem eiste dat hij zijn plek zou innemen. Hij zou niet wijken. Nog steeds zittend in zijn stoel greep hij de wijzende vinger van Don Julian, trok de man bruusk naar beneden en met zijn open rechterhand sloeg hij de grootgrondbezitter met een enkele slag tegen de grond…”
En hier, beste lezers, komt Old Shatterhand om de hoek kijken. In het aloude Winnetou maken we kennis met deze alleskunner. Precies zoals hier Herman in Spanje, komt Old Shatterhand rond 1900 vanuit Duitsland in Amerika aan. De ruwe bonken die daar een spoorlijn aanleggen, denken dat hij een greenhorn, groentje, is. Maar als iemand Old Shatterhand dreigt te intimideren of slaan, slaat de greenhorn onverwacht de aanvaller neer. Knock-out. Met zijn Shatterhand.
Deze passage lijkt sprekend op de confrontatie van Herman met de hautaine Don Julian in Spanjeland. De edele Duitse Nederlander laat zien waar bij echte mannen het hart hoort te zitten. Edelmoedig gaat hij voorwaarts, rechtvaardig tot op het bot.
Cowboy- en indianenverhalen
Later in de tekst komen we meer staaltjes tegen van Herman’s rechtschapenheid. Het duurt te lang dat in deze bespreking te citeren, maar de algehele stijl van het boek doet toch wel sterk denken aan de cowboy- en indianenverhalen van de oude Duitse jeugdboekenschrijver. Niks mis mee – het zuigt de lezer diep het verhaal in en leest als een trein.
Voor de goede orde: we hebben het hier niet over plagiaat maar over stijl. Die is verwant met Karl May, die fijn spannende boeken produceerde. Boeken die hem geen windeieren legden: May haalde duizelingwekkende oplagen met zijn avonturenboeken. Misschien is de manier waarop Stokmans zijn verhaal opbouwt ook deels de oorzaak van de succesvolle vlucht van dit boek. Het is hem van harte gegund, want het is een prima leesbaar, meeslepend epos.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow. Ook verschenen op Nico’s recensies
