Biografie van een adellijke padvinder
[Recensie] Philip Dirk Baron van Pallandt van Eerde werd geboren in 1889 op het landgoed Duinrell in Wassenaar. Later verwierf hij door vererving ook het landgoed Eerde bij Ommen. De twee landgoederen bleven belangrijk in zijn leven.
Geheel in de traditie van de Haagse adel uit die tijd kreeg hij huisonderwijs. Zijn ouders achtten hem niet geschikt voor de stress van vervolgonderwijs in een school. Later vond hij het jammer dat hij geen goede opleiding had genoten. Hij bracht zijn jeugd door met luxueuze reizen en patserige avonturen. Zijn vader betaalde iedere rekening.
Na de Eerste Wereldoorlog veranderde de maatschappelijke constellatie waarbinnen de Europese adel functioneerde. Philip, die tijdens de oorlog zich had ingespannen voor het Rode kruis, kwam in aanraking met de Praktisch Idealistische Associatie, een pacifistisch gerichte organisatie en met de scouting van Baden Powell. Hij omarmde beide. De bewegingen waren gericht op de jeugd en op hun opvoeding. Net als velen maakte Philip van Pallandt zich zorgen over het moreel en de overdracht van traditie en waarden aan de volgende generatie.
Philip omarmde de idealen met overgave. Op het landgoed Eerde werd een kampterrein ingericht. Toen hij in augustus 1928 in het huwelijk trad deden hij en de bruid dat in padvindersuniform, hoewel de bruid later naar de kerk en tijdens het feest een modieuze witte jurk droeg.
Philip nam Willie Voorwijk tot zijn vrouw. Het was een huwelijk beneden zijn stand. Willie komt uit de gegoede middenklasse, een theosofisch milieu met pedagogisch vooruitstrevende ideeën. Zíj had dan ook wél een degelijke opleiding genoten. Het huwelijk met haar vormde een levenslange basis voor Philips verdere leven. Beide partners hingen daarbij de vrije liefde aan en hadden buiten het huwelijk diverse relaties.
Al voor het huwelijk raakte bevriend met Krishnamurti, de belangrijke geestelijk leidsman van de Theosofische Vereniging en van De Orde van de Ster in het Oosten. Na 1929, wanneer Krishnamurti de Vereniging de rug toekeert, wordt de band tussen beide mannen geleidelijk losser. Echter, in de jaren twintig bood Van Pallandt ook aan Krishnamurti onderdak en faciliteerde talloze bijeenkomsten op Eerde. Zelfs stond hij een deel van zijn eigendomsrechten voor het landgoed af en ging met zijn gezin in een bungalow op het terrein wonen.
De Tweede Wereldoorlog bracht voor Van Pallandt een onaangename verrassing. De Nederlandse regering had aan het begin van de oorlog zo’n tweeduizend Duitsers die in Nederlands-Indië verbleven, laten vastzetten. Daarop besloot Seyss-Inquart dat represailles nodig waren. Aanvankelijk werden toevallig op dat moment in Nederland verblijvende Indische ambtenaren en onderwijzers gegijzeld, later ook achtergebleven leden van de hofhouding. Vervolgens waren prominente Nederlanders van wie bekend was dat zij een antinazistische houding hadden opgepakt. Zo kwam het dat in september Van Pallandt van zijn bed werd gelicht. De gegijzelden werden naar het concentratiekamp Buchenwald overgebracht, waar ze in een speciale afdeling werden geplaatst. Ondanks hun relatief geprivilegieerde behandeling brak onder de gijzelaars een griepepidemie uit en vielen er doden. De Duitsers zaten daarmee in hun maag. Waarschijnlijk volgde daarom in maart 1941 het besluit om een deel van de gijzelaars weer vrij te laten. Van Pallandt ging terug naar Eerde. Hij was in de rest van de oorlog onder andere betrokken bij het verlenen van onderduikfaciliteiten aan (joodse) kinderen.
Na de oorlog verlegde de liefdadigheidsinzet van Philip van Pallandt zich naar natuurbescherming. Ook toen het nodig was om stukken van het landgoed te verkopen, werd dit bij voorkeur gedaan aan ideële instellingen. Dit in scherp contrast tot zijn zus in Wassenaar. Die maakte van haar landgoed het huidige pretpark Duinrell.
Historica Joke Draaijer kreeg na een doctoraalscriptie over de Orde van de Ster in het Oosten het verzoek van de familie van Pallandt van Eerde om een biografie van Philip te schrijven. Ze deed dit binnen de onderzoeksgroep Theology and Religious Studies van de Rijksuniversiteit van Groningen. Ze heeft met deze biografie een degelijk stuk werk neergezet, een serieuze bijdrage aan de adelgeschiedenis van Nederland. Tevens is het een mooie bijdrage aan de kaart van het Nederlandse culturele klimaat in de eerste helft van de twintigste eeuw. Goed geschreven en voorzien van voldoende foto’s, zal de liefhebber van dit genre smullen van deze mooie uitgave van Uitgeverij Verloren.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
