Het onleesbaarste boek
Niet alleen een ringbandboekje ook een A0 poster, als opvouwbare kaart, zelfs als wandvullend behang. Telkens met de grote stad Amsterdam erop. Verwoord in zo’n 500 literaire citaten; per straat, bebouwing, wegen, pleinen of een waterplas.
Het project Leesbaar Amsterdam is een initiatief van schrijvers/citaatverzamelaars Erik Nieuwenhuis en Louis Stiller met grafisch vormgever Yolanda Huntelaar die alle zinnen en citaten in de landkaart inpaste. Vier jaar besteedden ze aan het project. Uitgevers durfden het niet te publiceren, dus deed het drietal dat zelf.
Iedere stadsbewoner kent de sensatie om straten met gebeurtenissen te associëren. Daar duwde nare buurtjongens je in de plomp, daar kuste je voor het eerst, viel je als student bezopen van je fiets, zag je je oude vader voor het laatst lopen. Ook schrijvers bouwen zo een eigen stad als ze bestaande straten, pleinen, parken (net geen woestijnen) bij naam noemen en een rol in hun roman of gedicht geven.
In Sint Petersburg bestond al zo’n literaire citaten vervatte stadskaart. En twintig jaar geleden maakten dramaturg Dirk Groeneveld en computerkunstenaar Jeffrey Shaw een installatie The Legible City waarin je per vouwfiets – op een standaard – over typografisch weergegeven straten virtueel Amsterdam en New York kon verkennen.
Wat dat aangaat is Leesbaar Amsterdam dus vooral 1,0. In het gebruik lijkt het boekje het meest op een Falkplan met 23 uitvouwbare stadsdeelkaarten. Straatnamen ontbreken uiteraard. Die zijn zoveel mogelijk vervangen door losse citaten. Achterin het register kun je op coördinaat of locatie de bron van het citaat terugvinden of omgekeerd per auteur zijn territorium opzoeken.
Voor het centrum en de delen erom heen was het opspeuren van citaten een makkie.
Zeg Sarphatistraat en je denkt aan de man die dat de mooiste plek van Europa vond. Slenter over de Dappermarkt en voel je daar domweg gelukkig. Bij lastiger te interpreteren stadse plaatsen weken de researchers uit naar of de (literaire) naamgever van de straat, gebruikten een liedtekst of zelfs wat erop de steen van overleden literatoren staat te lezen. Bleven er dan nog witte plekken over dan zette men een mooi Amsterdams woord als ratsmodee in. Op de oude plaats van het Ajax-stadion in de Watergraafsmeer lees je regels uit De voetbalmatch, een oud Louis Davids-liedje.
Als metropool met provinciale proporties trekt Amsterdam ook niet hier geboren bezoekers of bewoners die de stad in hun taal – van Fries tot Frans – bezingen. Ook die citaten lezen we terug. Hoewel, lezen. De cartografische benadering maakt het gebruikelijke van kaft tot kaft-lezen lezen tot een nogal straffe bezigheid. Niet doen dus. Steek het boekje op zak, ga de stad in en sla het op een willekeurige locatie open.
Leraren Nederlands doen er beter aan hun lokaal te behangen met de wandvullende kaart, hun leerlingen er pijltjes naar te gooien en zo op goed geluk een Amsterdams boek te ontdekken. Een Mokum-pub quiz met literaire citaten is weer een andere mogelijkheid.
En o, wat zou Jorge-Luis Borges gesmuld hebben van dit conceptuele project. Hij zou er zeker een voor Buenos Aires zijn gaan maken.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Kijk voor meer informatie en voor bestellingen op http://leesbaaramsterdam.nl
