"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Leeuwenstrijd

Zondag, 23 maart, 2014

Geschreven door: Thomas van Aalten
Artikel door: Johan Bordewijk

In opzet een grootse roman

Leeuwenstrijd, de nieuwste roman van Thomas van Aalten, is een familie-epos. Het boek vertelt de geschiedenis van het geslacht Dona. Maar het boek wil meer: in opzet heeft het alles van een monumentale roman die aan de hand van de ervaringen van vier hoofdpersonen een tijdsbeeld wil geven van de tweede helft van de twintigste eeuw, grofweg van de Tweede Wereldoorlog tot het heden. Het is de vraag of Van Aalten zich aan dat streven niet vertild heeft.

Aan het begin van de twintigste eeuw emigreerde Tonio Dona vanuit Noord-Italië naar Kerkrade, waar hij werk vond in de mijnen. Leeuwenstrijd gaat over vier generaties van nakomelingen, beginnend bij zijn zoon Gino. Vervolgens Eduard, dan Salvador en uiteindelijk Luca. Het boek heeft vier delen, met evenveel hoofdstukken vanuit het perspectief van ieder van deze vier, tegen het decor van de tijd waarin ze leefden. Zo beschrijft Van Aalten niet alleen de geschiedenis van een familie, maar ook het tijdsbeeld van de afgelopen zestig jaar; de personages worden representant van de verschillende periodes.

Protestgeneratie

Gino’s leven wordt gevormd door de oorlog en de mogelijkheden van de wederopbouw. Begonnen als metaalarbeider komt hij door geluk en groei tot welvaart. Eduard is een exponent van de protestgeneratie (van de tijd dat men meedeed aan improvisaatsietejater). Hij is maatschappelijk bewust, links denkend en daardoor vatbaar voor flirts met de wereld achter het ijzeren gordijn. Zijn zoon Salvador is groot geworden met de decadente new waveen maakt later carrière in de platte wereld van de reclame. Hij vertegenwoordigt de eerste generatie van workaholics in de geschiedenis, voor wie werk en carrière altijd boven familie en relaties gaan, met gebroken gezinnen als gevolg. Luca is een hedendaagse puber die zich afzet tegen de doorgeslagen managers- en graaicultuur van zijn vader, met sympathie voor het oplevend verzet van de occupybeweging.

Ieder van de vier heeft zijn eigen strijd te voeren, met de omgeving, familiebanden, en met zijn idealen (of de corrumpering daarvan) voor een beter leven. Die strijd wordt gesymboliseerd door het leeuwenpak waarmee stamvader Gino vlak voor de oorlog optrad in een circus. Het redde zijn leven (door het circus kon hij vluchten) en uiteindelijk is het Luca die het pak gebruikt om wraak te nemen op een pestende klasgenoot.

Boekenkrant

Landgoed

Maar er is meer. Een belangrijke rol is weggelegd voor het landgoed Duynstaete bij Santpoort, dat na de oorlog eigendom wordt van de familie. Het is eerst internaat en wordt later verhuurd als kantoor. Tevens is het opslagplaats voor wapens van het vroeger verzet. Of toch niet? Het gehele boek wordt deze vraag levend gehouden.

En dan is er nog een kwestie met spionage. Vlak voor Gino in dienst treedt bij het circus ontmoet hij de mysterieuze (Russische?) prostituee Doesjka. Later vormt de operatie ‘Doesjka’ – waarin Eduard mogelijk spioneert voor de Oost-Duitse geheime dienst – een splijtzwam in de familie.

Leeuwenstrijd heeft een complex plot, met veel intrige en verweven verhaallijnen. Qua structuur precies wat je van een monumentale roman verwacht. Toch gaat het mis. En dat heeft vooral met de stijl en toon van Van Aalten te maken. Een breed opgezette roman verdient een krachtige en karakteristieke stijl. Van Aalten schrijft soepel, met makkelijke zinnen. Het verhaal glijdt voort, nergens is er een scherpe rand of een weerhaak waar de lezer aan blijft hangen. Het verhaal mist zo impact, het blijft vriendelijk en netjes verteld.

Een paar voorbeelden.

‘Ik was nog altijd idolaat van Depeche Mode. Met Nirvana of andere rockmuziek had ik veel minder.’

‘[…] ik werd gekoesterd door een lieve vrouw die ik weliswaar amper kende , maar met wie ik een klik had […].’

‘Zij proestten het uit toen ik vertelde over het ideaal dat ik voor ogen had […].’

Dat zijn zinnen en formuleringen die je in een triviaal boekje verwacht. Dat mag wel wat hoekiger en robuuster.

Tijdsbeeld

Ook lijkt Van Aalten vooral graag een dikke roman te willen schrijven. Hij herhaalt veel en weidt vaak uit. Dezelfde geschiedenis lezen we uit meerdere perspectieven, zonder meerwaarde voor het verhaal. Wellicht om de lezer te helpen (‘waar ging het ook al weer over?’), maar dat is overbodig. Soms verliest de schrijver zich in details. Is het echt nodig om het verschil tussen een sms en een app’je toe te lichten? En is het gebruik van de ov-chipkaart in de metro van belang? Het is deze drang om naast een aangrijpend verhaal ook nadrukkelijk een tijdsbeeld te geven (‘hoe leefde men toen’) die vermoeiend wordt.

Leeuwenstrijd is een goede poging tot een grootste roman. De opzet en structuur zijn prachtig en goed doordacht. De uitwerking schiet helaas te kort.

Boeken van deze Auteur:

Leeuwenstrijd

De schuldigen