Lennon

De biecht van John Lennon

[Recensie] John Lennon behoort tot de grote iconen van de 20^ste eeuw. Voor veel mensen die ergens tussen 1940 en 1970 zijn geboren is Lennon een van hun jeugdhelden. Door uiteraard zijn band The Beatles, zijn succesvolle muzikale samenwerking met Paul McCartney waarmee hij tientallen prachtige liedjes schreef, zijn uitlatingen over controversiële onderwerpen, zijn strijd voor de vrede en zijn onconventionele leven met zijn tweede vrouw Yoko Ono was Lennon een van de belangrijkste wegbereiders voor alle veranderingen die er zich vanaf de tweede helft van de jaren zestig afspeelde. Praat je over de jaren zestig als het tijdperk dat het allemaal anders moest en ging, dan praat je over John Lennon.

Nu, bijna veertig jaar na zijn dood, is Lennon nog steeds een veelbesproken popartiest. Diverse grote biografieën verschenen er de afgelopen jaren. Recent verscheen er een boek, een roman, waar Lennon ‘zelf’ aan het woord komt, geschreven door de Franse romancier David Foenkinos bekend van zijn prachtige roman Charlotte.

Psychotherapeut
In de periode 1975 – 1980 leidde Lennon een teruggetrokken leven in New York, samen met zijn vrouw Yoko en hun zoontje Sean. Lennon was huisman, bakte zijn eigen brood en hield zich vooral bezig met de opvoeding van zijn zoon. In deze periode bezocht Lennon om de zoveel maanden een psychotherapeut om meer vat te krijgen op de zwarte perioden in zijn leven. De roman Lennon doet verslag van deze gesprekken. Foenkinos las honderden boeken en artikelen over Lennon. Ook al was hij pas zes toen de ex-Beatle werd vermoord en moest hij nog geboren worden toen de Beatles in 1970 uit elkaar gingen, voor Foenkinos is Lennon altijd een grote held geweest. Hij schrijft: “Het enige wat ik wel weet is dat hij me raakt, dat ik zijn muziek in me draag en dat ik hem mateloos bewonder. Hij is een deel van mijn leven.”

Cynthia
Alle levensfasen van Lennon komen aanbod in de roman. Zijn lastige jeugd met ouders die nauwelijks naar hem omkeken, pa op de grote vaart, ma wilde vooral nog feesten en liet haar oudere zus de opvoeding van Lennon voor haar rekening nemen. We lezen hoe dezelfde moeder Lennon zijn eerste gitaar geeft, hem leert spelen en hoe ze naar muziek luisteren. We lezen over zijn zoons, hoe hij de oudste, Julian, verwaarloosde en zijn tweede zoon Sean overstelpte met liefde. Hoe hard moet dat geweest zijn voor Julian. We lezen over al Lennons liefdes. Hoe hij vooral als jongeman niet bepaald fijnzinnig omging met al het vrouwelijke schoon om hem heen en hoe gruwelijk hij zijn eerste vrouw Cynthia behandelde, bedroog, en voorloog. En natuurlijk lezen we weer het hele verhaal over The Beatles, hoe het viertal bij elkaar kwam, over het grote succes, of hoe de band uit elkaar viel. We lezen hoe Yoko in zijn leven kwam en hoe alles toen veranderde. Als je veel nieuwe feiten wil weten, moet je Lennon van Foenkinos niet lezen, de meeste zaken zijn al uitgebreid beschreven in de grote biografieën van bijvoorbeeld Philip Norman of Tim Riley.

Alcohol en drugs
We weten door deze biografieën dat het niet allemaal peis en vree was in het leven de Beatle. Lennon was een getormenteerde man, beschadigd in zijn jeugd, vaak eenzaam, vaak stuurloos, vaak agressief. Hij was grote perioden van zijn volwassen leven verslaafd aan alcohol en drugs, verwaarloosde zijn eerste gezin, was egocentrisch en dacht dat hij groter dan Jezus was. We kennen hem ook als de grote muzikant, de vredesprediker, de man die voor hele generaties heilige huisjes sloopte, mensen inspireerde, prachtige muziek maakte. Lennon als schoft, Lennon als held, twee kanten van dezelfde medaille. Als je Lennon bewondert, als je een grote fan bent, moet je dan ook een plek geven aan zijn donkere kant? Het is een vraag die we vaak horen als het gaat om geniale lieden die naast hun verdiensten in de kunsten als mens niet helemaal deugen. Mogen we nog wel houden van de muziek van Michael Jackson, van Plácido Domingo, van John Lennon? Misschien is dit wel de worsteling geweest van David Foenkinos. Hoe kun je, als je Lennon bewondert, in het reine komen met alle misère die de man ook veroorzaakte? “Soms weet ik nog steeds niet hoe ik me moet verhouden tot John Lennon”, schrijft hij in zijn nawoord. Het lijkt er op dat Foenkinos in zijn boek op zoek gaat naar een John Lennon die wel acceptabel is.

Zelfkritiek
Foenkinos voert in zijn boek een John Lennon op die zichzelf goed in de peiling heeft, met veel zelfkennis, veel zelfkritiek. In het boek is Lennon niet zachtzinnig in zijn oordelen, ook niet over zichzelf. Over zijn relatie met Cynthia zegt hij: “Ik gedroeg me als een kloothommel.” Over het feit dat niemand van de bandleden Pete Best in zijn gezicht durfde te zeggen dat hij vervangen zou worden door Ringo: “Daar schaam ik me nog steeds voor”. Over een matroos die Lennon begin jaren zestig in Hamburg mishandelde en probeerde te beroven: “Zelfs nu nog, jaren later, voel ik zijn aanwezigheid. Zijn geschreeuw achtervolgt me.” Over de zelfmoord van manager Brian Epstein in de periode dat The Beatles niets meer van hem wilden weten: “Nu pas zie ik hoe erg dat voor hem geweest moet zijn.” Over hoe zijn minnares May Pang opzij werd geschoven. “Ik realiseer me nu hoe hard dat was.” Over hoe hij Paul afzeikte in het nummer How do You Sleep?: “Die tekst neem ik me nog steeds kwalijk.” En zo gaat het verder.

Biecht
Dit zijn geen gesprekken bij een psychotherapeut. Dit is een biecht, een biecht van man die veel mensen verdriet heeft gedaan en nu terugkijkend, ouder en wijzer, zich dat realiseert. Lennon was af en toe een grote ‘kloothommel’, maar aan het eind van zijn leven wist hij het tenminste, dat is wat Foenkinos ons met zijn boek wil vertellen. Door Lennon te schrijven vraagt Foenkinos vergiffenis voor zijn grote held. Lennon was groots, ook in zijn ellende. En daarmee is de roman Lennon vooral een therapie geworden voor ons als fans, met Foenikos als de grootste fan. Een adembenemend boek over een held die zijn fouten erkent en om vergiffenis vraagt. Dankzij Foenkinos kunnen we Lennon weer allemaal in ons hart sluiten.

—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles