Deze dominee zag een grote leegloop uit de kerken, maar ziet sinds 20 jaar weer groei
De auteur
[Recensie] René van Loon is protestants predikant in Rotterdam en is “zijn leven lang al bezig met missionaire vragen en activiteiten”, zoals de achterflap vertelt.
Thematiek
Het boek heeft een sterk autobiografisch en lokaal gekleurde aanleiding. Van Loon vertelt hoe hij als predikant in Rotterdam de vrijwel totale leegloop en (vaak letterlijk) de afbraak van kerken heeft gezien, maar sinds ongeveer twintig jaar weer groei ziet. Zijn eigen wijkgemeente De Samaritaan vertoont die groei, maar vanuit zijn kerk en veel ruimer om zich heen in de stad ziet hij kerken en kerkplantingsprojecten serieuze aantallen nieuwe mensen trekken.
Nieuwsgierig geworden naar dit fenomeen, dat tegen de ‘seculariseringstrend’ lijkt in te gaan, besloot hij een studieverlof te wijden aan het bezoeken en in kaart brengen van frisse initiatieven in de kerk in Nederland, plekken van nieuwe hoop. Daarbij vroeg hij mensen steeds: is er sprake van lente in de kerk? Zijn eigen antwoord is een voorzichtig, maar duidelijk uitgesproken ‘ja’. Er is volgens Van Loon nieuwsgierigheid en interesse en in ieder geval meer onbevangenheid ten opzichte van kerk en geloof.
Opvallend
Een groot deel van het boek is simpelweg gevuld met verslagen van de kerkbezoekjes die Van Loon op allerlei plekken brengt. Hij doet verslag van de liturgische sfeer en de ontmoetingen die hij met kerkgangers heeft.
Vooral de Rotterdamse bezoeken zijn opmerkelijk. Daar vinden de meest opvallende lente-momenten van het boek plaats. Van Loon bezoekt Rotterdamse kerkgebouwen die in de jaren tachtig en negentig door klassiek kerkvolk verlaten werden, en waar nu zeer levendige geloofsgemeenschappen samenkomen, soms vooral ‘wit’, maar vaak etnisch zeer gemengd.
Het zijn, als ik de auteur mag geloven, stuk voor stuk hartelijke, hechte gemeenschappen waar zeker ook de sociale samenhang de aantrekkelijkheid lijkt te bepalen. Als het al niet de Geest is, dan is het in elk geval de geur van koffie en soep die door deze gemeenschappen waait.
Meest urgente zinnen
“We eren God niet door alleen maar te kijken naar de zorgelijke kanten van het kerk-zijn. We doen Hem geen recht als we alleen oog hebben voor de dingen die niet goed gaan. Als Hij een nieuw begin geeft, als Hij ‘iets nieuws laat ontkiemen’, dan is zijn vraag aan ons: ‘Zul je dat niet weten?’ Met andere woorden: ‘Let je wel op wat Ik aan het doen ben?’”
Reden om dit boek niet te lezen
Het boek verschijnt niet op zichzelf, maar wordt gepresenteerd in het kader van een groot evenement dat op 21 maart wordt gehouden: ‘Lente in de kerk!’. De logo’s van maar liefst zestien christelijke organisaties prijken op het affiche. Met veel uitroeptekens wordt daar de lente in de kerk ‘uitgeroepen’. Het zal niet de bedoeling zijn, maar die triomfalistische toon nam bij voorbaat mijn sympathie voor Van Loons boek weg.
Daar kan hij zelf echter niets aan doen, want zijn eigen toon is bescheiden en rustig. Wel is het boek nogal opsommerig. Zeker, verhalen vertellen over bezochte kerken en over ontmoetingen, dat is altijd prima. Maar het boek vraagt echt om duiding, interpretatie en onderscheid. De aantrekkingskracht van een vooral sociaal-diaconaal-gerichte gemeenschap in Rotterdam is natuurlijk iets heel anders dan een massaal workship-event van de Doorbrekers op de Bible Belt. Wat is dan precies kerkelijke lente? Wat is religieus consumentisme? En wat is gewoon de behoefte om als mens gezien te worden?
Reden om dit boek wel te lezen
Eerlijk is eerlijk, Van Loon vertelt de verhalen van een Nederlands christendom die niet zo op ons netvlies staan. De kille cijfers van kerkelijke statistieken laten immers alleen nog maar krimp zien. Bezoek een kerkelijke synode en je proeft de dood. Maar wie voorziet nu wat de miljoen (!) christelijke immigranten hier gaan betekenen? En wie had gedacht dat jonge mensen, lichtjaren verwijderd van geloofsfrustratie, het christendom weer als serieuze optie lijken te overwegen? Het spel ligt weer volstrekt open, maar je neerleggen bij krimp en niets anders meer verwachten – dat is eigenlijk niet meer realistisch. Dat punt weet Van Loon in elk geval overtuigend te maken.
—
Eerder verschenen in Trouw
