Sociologische kennistheorie
[Signalering] Wie tegenwoordig sociologie studeert, hoeft zelden of nooit een cursus over de grondslagen van het vak te volgen. Dat was ooit anders. Generaties sociologiestudenten moesten zich verdiepen in de filosofie van de sociale wetenschappen. Dat dit vrijwel niet meer onderwezen wordt is een groot gemis, want de vragen over de grondslagen van de sociologie zijn niet verdwenen en enige kennis daarover is onontbeerlijk. De Amerikaanse wis- en natuurkundige en filosoof Charles Sanders Pierce (1839-1914) roept deze vragen niet alleen op, maar beantwoordt ze ook nog eens op een vernuftige wijze. Het is de grote verdienste van Kees Schuyt dat hij heeft gezorgd voor een uitstekend door hem ingeleide bundel met cruciale artikelen van Pierce.
Als grondlegger van het pragmatisme heeft Pierce een kennistheorie ontwikkeld die ervan uitgaat dat mensen bij twijfel en in problematische situaties hun vaste overtuigingen en handelingspatronen kritisch onderzoeken en desgewenst veranderen. Terwijl het gros van de sociologen ervan uitgaat dat inductie en deductie de enige twee manieren van redeneren zijn, wijst hij erop dat er nog een derde manier is: abductie. Pierce kritiseert terecht het dyadische model van kennis waar veel sociologen (impliciet) van uitgaan. Tegenover een model dat een onderscheid maakt tussen een kennend subject en een gekend object plaatst hij een triadisch model van kennis dat uitgaat van een (talig) teken, een object dat betekend wordt en subjecten die interpreteren.
—
Eerder verschenen in Sociologie Magazine
