Thomas Merton zette zijn leven op het spel
Monnik Thomas Merton (1915-1968) groeide in de jaren zestig uit tot een steunpilaar van de vredesbeweging. Zijn biografie is meer dan ooit actueel.
“Wanneer je echt wil weten wie ik ben, vraag me dan niet waar ik woon of wat ik graag eet, of hoe ik mijn haar kam, maar vraag me waarvoor ik leef, tot in detail, en vraag me wat, volgens mij, me ervan weerhoudt om volop te leven voor datgene waarvoor ik leef.” Thomas Merton kan postuum tevreden zijn. Zijn biograaf Jim Forest heeft zich op voortreffelijke wijze van zijn taak gekweten. Merton – monnik, schrijver en dichter, vredesactivist, interreligieus pionier – komt ons in diens biografie tegemoet als een mens van vlees en bloed, uitgesproken in zijn opvattingen en in zijn zelfkritiek, niet wars ook van innerlijke tegenstellingen en tegenstrijdigheden.
Thomas Merton (1915-1968) groeide op in een seculier en artistiek milieu. Hij leidde als student in Cambridge een woest leven – hij zou een kind verwekt hebben. In 1934 verhuisde hij naar de Verenigde Staten. Zoals in die periode in zijn milieu niet ongebruikelijk was, flirtte hij met het marxisme maar kwam uit bij het katholicisme. Niets ontziend als hij was, groeide in hem het verlangen om zijn nieuw verworven geloof op de meest radicale wijze te beleven. In 1941 klopte hij aan bij de trappistenabdij Gethsemani in Kentucky. De VS namen sinds twee dagen deel aan de Tweede Wereldoorlog. Merton “stond aan de kloosterpoort met dezelfde bedoeling als waarmee anderen zich aanmeldden als soldaat: zijn leven op het spel zetten”, schrijft zijn biograaf. Het leven in de abdij, in absolute gehoorzaamheid en stilzwijgen, was ongekend hard. Maar zo wilde Merton het: “Hij wilde zijn naam en iedere aanspraak op een plaats in de wereld achter zich laten.”
Precies in dit laatste is het streven van Merton volkomen mislukt, zo moeten we uit de biografie constateren. De publicatie, in 1948, van zijn autobiografie The Seven Storey Mountain (Nederlands: Louteringsberg) maakte de monnik wereldwijd bekend. Merton werd een publieke figuur, maar worstelde daarmee ook. Hij ondernam meerdere mislukte pogingen om de trappisten te verlaten; begin jaren zestig kreeg hij toestemming om op het abdijterrein een eigen kluis te betrekken.
In de jaren zestig groeide Merton uit tot een spirituele steunpilaar van de opkomende vredesbeweging. Zijn woorden uit 1963 zijn nog altijd – of weer opnieuw? – hoogst actueel: “We moeten ons zorgen gaan maken over onszelf wanneer het slechtste in de mens geobjectiveerd wordt in de maatschappij, toegejuicht en vergoddelijkt en wanneer haat patriottisme wordt genoemd en moord een heilige plicht.”
Op 10 december 1968 kwam in een conferentiecentrum in Thailand een tragisch en voortijdig einde aan het leven van Thomas Merton. Hij werd geëlektrocuteerd door een omvallende ventilator. Zijn lichaam werd teruggevlogen naar de VS samen met de lichamen van Amerikaanse soldaten die waren gesneuveld in Vietnam. Zijn inspiratie leeft sindsdien voort in talloze spirituele initiatieven – in ons land in de Mertonvrienden. Zijn spirituele erfenis is van blijvend belang, zo laat Jim Forest in zijn biografie overtuigend zien.
—
Eerder verschenen in Volzin
