Heiligen als inspiratiebron
[Recensie] Jacobus de Voragine leefde in de 13e eeuw en woonde waarschijnlijk in Varazze (zijn naam is van deze plaats afgeleid) bij Genua en hoorde bij de orde van de Dominicanen.
Hij schreef het boek Legenda aurea van tussen 1263 en 1266 dat verhalen over het leven van heiligen in de bijbel en de eeuwen daarna bevat. Het zijn legendarische verhalen waarin wonderen en andere bijzondere gebeurtenissen uit het leven van deze heiligen worden beschreven. De beschrijving van heiligen is geïdealiseerd en is bedoeld als hulpmiddel voor de prediking op de feestdagen van heiligen.
Levens van de heiligen bevat de verhalen van 154 heiligen; de lengte is uiteenlopend van een enkele bladzijde tot enkele tientallen bladzijden. De eerste heiligen zijn personen uit de bijbel, Jezus, Maria, apostelen en evangelisten. Daarna martelaren uit de eerste eeuwen, woestijnvaders. Deze en andere typen heiligen worden in de inleiding toegelicht en in de context van hun tijd geplaatst. In 1948 en 2006 zijn er bloemlezingen van Legenda aurea in onze taal verschenen en van 2011 tot 2017 verscheen een middelnederlandse vertaling.
Het oorspronkelijke boek, dat verreweg het grootste deel van deze uitgave beslaat, wordt vooraf gegaan door een uitgebreide inleiding over Jacobus de Voragine en achtergronden van Legenda aurea. Dit boek heeft een opzet in tijden/tijdperken die als volgt worden omschreven:
- vernieuwing
- verzoening en vreemdelingschap
- afdwaling
- verzoening
- vreemdelingschap
Bekende heiligen
Nicolaas is heilige die in ons land breed in ere wordt gehouden. Van hem wordt in Levens van de heiligen de legende wordt verteld dat hij zeelieden in nood redt. Daarom is hij de beschermheilige van zeevarenden en dragen kerken in vissersplaatsen vaak de naam Nicolaaskerk.
Ook Sint Georgius is een legendarische heilige die vaak te paard wordt afgebeeld met een zwaard in zijn hand waarmee hij de draak doodt. Deze heeft het op de inwoners van Silene in Libië gemunt en om de draak tevreden te stellen, wordt elke dag een kind aan hem geofferd. Op een dag valt het lot op de koningsdochter die al buiten de poorten van de stad staat terwijl de draak haar dreigend tegemoet kruipt. Op dat cruciale moment komt Georgius aangesneld die de draak doodt. Uit diepe dankbaarheid bekeren de inwoners van de stad zich daarna tot God.
Een bijzondere feestdag is ‘Sint Petrus’ stoel’. Jacobus de Voragine motiveert dit als volgt: “De Stoel van sint Petrus wordt door de Kerk feestelijk gevierd, omdat de heilige Petrus volgens de overlevering op deze dag in Antiochië tot de eer van de bisschopszetel werd verheven” (p. 281). Het is de rooms-katholieke traditie dat de positie van de paus in Rome voortvloeit uit de taak van de apostel Petrus.
Stichters van kloosterorden
Andere bekende heiligen zijn Sint Benedictus van Nursia, stichter van de kloosterorde der Benedictijnen, en Sint Dominicus, “de beroemde aanvoerder en vader van de orde der predikers”. Dominicus is de grondlegger van de kloosterorde der Dominicanen. Sint Franciscus, naar wie de orde der Franciscanen is genoemd, wordt getypeerd door zijn leven in uiterste eenvoud: “Hij hield zoveel van de armoede bij zichzelf en bij anderen dat hij armoede altijd zijn vrouwe noemde”. Sint Martinus is bekend om zijn grote vrijgevigheid. Legendarisch is het verhaal dat hij zijn eigen mantel in twee stukken sneed en één helft aan een bedelaar gaf. Het leven en werken van Sint Augustinus wordt geïllustreerd met tal van citaten uit onder andere zijn boek Belijdenissen.
Actueel: afscheid
Ook is er aandacht voor Allerheiligen, 1 november, en Allerzielen, 2 november, dat momenteel een brede maatschappelijk come-back beleeft. Dat is niet zozeer vanwege de religieuze achtergrond maar deze dag dient als inspiratiebron om onze overledenen te gedenken. Rond deze dag is er in de media de laatste jaren veel aandacht voor het laatste afscheid. Begraafplaatsen en crematoria organiseren bijeenkomsten met lezingen, muziek, poëzie en licht.
Het boek heeft een aantal fraaie katernen met afbeeldingen van oude schilderijen, miniaturen, fresco’s en ikonen.
Een uitgebreid personenregister maakt dit omvangrijke boek toegankelijk dat van belang is voor theologen en iedereen die in oude kerkgeschiedenis geïnteresseerd is.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
