Leven verhalenderwijs
[Recensie] Dit boek van misschien wel Nederlands bekendste rabbijn Soetendorp verschijnt ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag,al zou je dat niet zeggen als je zijn foto op de omslag van Levenslessen van een rabbijn ziet.
In de gesprekken die Annemieke Leclaire met hem voert, komt hij naar voren als een geëngageerd mens met een groot hart voor de kwetsbare medemens en de wereld die hunkert naar verzoening en gerechtigheid. In alle verhalen speelt zijn jeugd – en de geschiedenis van zijn volk – tijdens de Holocaust steeds weer een belangrijke rol. Soetendorp ontdekt: “Naarmate ik er verder van verwijderd ben, groei ik er emotioneel dichter naartoe” (p. 21). Het verhaal van zijn ouders die door de oorlog zijn getekend, is indrukwekkend.
Ontmoetingen
In alle hoofdstukken spelen contacten en gesprekken met mensen die hij in allerlei verbanden tegenkomt een belangrijke rol. Hij laat deze ontmoetingen echt bij zichzelf binnenkomen, ze raken hem en zetten zijn dynamische geest aan tot reflectie over de ander en zichzelf. Hij kan zich enorm inleven in mensen en geeft hen de ruimte, zelfs wanneer ze in eerste instantie soms confronterend kunnen zijn in hun benadering.
Heel persoonlijk is zijn eigen verhaal over schuld en vergeving wanneer hij vertelt dat hij als jongetje een pijltje wegschiet dat in het oog van zijn zusje terecht komt met als gevolg dat zij haar gezichtsvermogen in dat oog verliest.
Steeds komt het sterke gevoel van verantwoordelijkheid naar voren. Awraham Soetendorp is vol compassie en hulpvaardigheid ten opzichte van zijn medemens.
Joods karakter
Ongemerkt en tegelijk markant aanwezig is het Joodse karakter van dit boek. De uitleg van bijbelse woorden en verhalen is mooi en natuurlijk in het betoog verweven, met verwijzing naar uitleg vanuit de Joodse traditie. De waarde van Joodse rituelen zoals de viering en de maaltijd op vrijdagavond, de inleiding van de sjabbat, komt liefdevol naar voren.
Misschien wel het meest indrukwekkende verhaal, dat tegelijk Soetendorps eigen levensdrang vertolkt, gaat over een vader en zijn zoon in het concentratiekamp. De vader wil een stukje vet aansteken ter gelegenheid van het Chanoeka feest, waarbij het licht symbool staat voor de overwinning van onderdrukking. Het jongetje roept: “Maar dat hebben we nodig om te overleven!” De vader zegt: “Jongen, een mens kan een tijd in leven blijven zonder voedsel, en een paar dagen zonder water, maar geen moment zonder hoop” (p. 133).
In dit boek komt Awraham Soetendorp naar voren als een mens die zich tegenover God verantwoordelijk voelt om vast te houden aan het visioen van een rechtvaardige wereld.
Awraham Soetendorp is emeritus rabbijn van de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag en lid van de Wereld Unie van Progressief Jodendom en lid van het Global Forum of Spiritual and Parliamentary Leaders. Annemiek Leclaire is journalist bij Vrij Nederland, NRC en Flow.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
