"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Licht

Zondag, 30 april, 2017

Geschreven door: André Klukhuhn
Artikel door: Djoeke van Netten

De Nederlandse Republiek als bakermat van de Verlichting

[Signalering] De Verlichting ontstond in de Nederlandse Gouden Eeuw. André Klukhuhn echoot daarmee Jonathan Israels ideeën over de zogenaamde radicale Verlichting vanuit Holland (Spinoza, Bekker, Koerbagh en anderen) die het westerse denken radicaal veranderde. Klukhuhn blijft echter niet bij de filosofie, maar breidt zijn verhaal uit tot de wetenschappen en de kunsten. Het licht van de rede, metaforisch gebruikt bij de filosofie, wordt concreet in de wetenschappen, waar het vooral  gaat over lenzen in tele- en microscopen en de camera obscura. Het licht zien bij Vermeer klinkt logisch, maar bij de 17de-eeuwse literatuur en de muziek wordt het vergezocht. Klukhuhn vertelt “op onnavolgbare wijze over het licht”, stelt de flaptekst, dat lijkt me een twijfelachtige eer.

Licht eindigt vrij donker, met een hoofdstuk over de tweede Gouden Eeuw (rond 1900, met vijf Nobelprijzen voor Nederlanders), dat besluit met een behoorlijk pessimistisch beeld over heden en toekomst van de wetenschapsbeoefening. In bepaalde opzichten is dit erg traditionele grote-mannengeschiedschrijving, hoewel uiteindelijk de verklaring van de Nederlandse bloeiperiode volgens Klukhuhn niet bij individuen moet worden gezocht, maar in het landschap, het zand en de grondstof voor hoogwaardige lenzen. Het is vooral een leerzaam, leesbaar boek, dat vroegmoderne wetenschappelijke kwesties helder uitlegt, vol heerlijke anekdotes.

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine

Boekenkrant