"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Liefste Clara

Woensdag, 26 april, 2023

Geschreven door: Rita Depestel-Martynowski
Artikel door: Evert van der Veen

Impressies vanachter het IJzeren Gordijn

[Recensie] “… in volle Koude Oorlog waagde ik me achter het IJzeren Gordijn, waar de Europese wegenkaarten eindigden. Polen heette toen nog voluit Polska Rzeczpospolita Ludowa – in mensentaal Poolse Volksrepubliek – en was terra incognita, vrij van vreemdelingen” (p. 11).

Uitgebreid schildert Rita Depestel – Martynowski de sfeer van het land, de omstandigheden en de mensen die zij in Polen ontmoet. Het boek speelt in de jaren tachtig van de vorige eeuw en is interessant vanwege die impressies die voor iedereen die in de tijd van het Oostblok wel eens in één van de landen is geweest die daar toen toe behoorden. De typering van de beklemmende DDR grens is dan ook zeer herkenbaar voor wie dit destijds zelf heeft meegemaakt.

De auteur weet dit goed neer te zetten en neemt de tijd voor haar verhaal al kan dat tegelijk de zwakte van het boek zijn omdat de voortgang van de gebeurtenissen traag verloopt. Dit vraagt van de lezer dan ook wel enig geduld om de aandacht bij het verhaal te houden dat de dingen nogal gedetailleerd beschrijft. Zij doet dat overigens wel zeer plastisch zodat de lezer een duidelijk beeld krijgt en daar ook de sfeer van die tijd in proeft en ervaart hoe het leven van mensen toen was. Ook de indrukken van gebouwen, de kwaliteit van het voedsel en het dagelijks levensonderhoud zijn typerend voor die tijd. Aan alles is tekort en hetgeen er wél is, is vaak van slechte kwaliteit. Duidelijk wordt ook dat mensen op hun hoede moeten zijn in openlijke kritiek op de regering want overal is het gevaar dat mensen worden afgeluisterd en vervolgens worden aangegeven.

Brieven van grootvader
De Vlaamse hoofdpersoon Veerle Frion gaat in Polen als docente bij de universiteit in Wroclaw aan het werk. Het boek Liefste Clara beschrijft haar reis naar Polen en haar dagelijkse ervaringen. Af en toe wordt het verhaal onderbroken door een brief van haar grootvader Etienne die hier in 1939 als soldaat gelegerd was. Opvallend is dat de brieven zijn genummerd en dat er ook bij wordt vermeld hoe ze zijn geschreven. Vaak staat erbij vermeld “Geschreven in inkt op een blad papier gescheurd uit een ruitjesschrift”. Het verband met het verhaal is aanvankelijk niet zo duidelijk. Gaandeweg wordt duidelijk dat Veerle op zoek is naar sporen van haar grootvader en ze komt hem ook geleidelijk op het spoor.

Kookboeken Nieuws

Het boek vertelt ook over het bezoek van de toenmalige paus die van Poolse afkomst was en de massale belangstelling die zijn komst teweeg brengt. Ook de vakbeweging Solidarnosc en Lech Walesa komen ter sprake.

Rita Depestel – Martynowski  is germanist, tolk en journalist. Zij woonde in Polen in de tijd dat nog onder het oostblok viel. Zij was verslaggever voor de Belgische VRT radio en dagblad De Standaard.

Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow