"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Liever kleine knecht dan grote baas

Woensdag, 5 april, 2017

Geschreven door: Tessel Pollmann
Artikel door: Joris Oddens

De Nederlandse middenstand 1920-1970

[Signalering] Tessel Pollmann was lang een van de gezichtsbepalende redacteuren van Vrij Nederland. Haar journalistieke belangstelling voor het leven van alledag heeft haar nu op het spoor gezet van het slecht onderzochte midden- en kleinbedrijf. Over middenstanders doet een hardnekkige mythe de ronde: hun vrees af te glijden naar de arbeidersklasse en hun afgunst jegens de bovenklasse zou ze massaal in de armen hebben gedreven van de NSB.

Volgens Pollmann waren kleine zelfstandigen doorgaans trouwe kerkgangers die de plaatselijke dominee of pastoor boven Mussert verkozen. Zij hielden zich politiek op de vlakte uit angstklanten te verliezen. En minachting van arbeiders was niet aan de orde: die kochten net zo goed zuivel of rookwaar en bovendien kluste menige winkelier bij als dagloner of andersom. Pollmanns project is uniek omdat zij zich baseert op amateurhistorici die dorpsgenoten hebben geïnterviewd en burgers die hun eigen herinneringen hebben opgetekend. Voormalige ondernemers of hun kinderen leggen bijvoorbeeld uit hoe kleine bedrijven binnen een lokale gemeenschap gevangen zaten in een web van dienst en wederdienst. Zo deden de uitbaters van een lingeriezaak in Joure hun boodschappen op zaterdag bij drie bakkers, drie kruideniers en vier slagers, omdat die allemaal ondergoed bij hen kochten.

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine

Boekenkrant