Dansend over de lijn van het gebroken licht
[Recensie] Heb je dat ook wel eens? Dat je wilt ontsnappen aan het leven van alledag, dat je er even in je eentje tussen uit wilt om afstand te nemen, na te denken over het leven dat je leidt en over de toekomst? Even tot rust komen, even iets totaal anders doen. In Lijndansen, de debuutromanvan Willemijn Mignot (1975) nemen Nadine en Ava, de hoofdpersonages zo’n besluit, ieder om haar eigen reden. Mignot heeft in de meest letterlijke zin een road novel geschreven: een roman waarin de hoofdpersonen een reis maken waarop ze een land, maar ook zichzelf leren kennen. In deze roman gaat het om thema’s als schuld en spijt, jezelf wegcijferen, beschadigd zijn, verdriet, onzekerheid, angst en verdriet, over ‘hoe en of je het anders had willen doen.’ Niet voor niets luidt de opdracht in de roman:
“Dansend over de lijn van het gebroken licht
Onder het grote blauw van het vergezicht
Weg van de toekomst die achter haar ligt”
Hoofdpersonages zijn de 42-jarige Nadine de Rijk en Ava Huber. Ava is getrouwd met Collin en heeft drie kinderen. Ze heeft als tolk gewerkt bij de Verenigde Naties en heeft later kinderboeken vertaald. Maar ze is doodziek. Wat haar tegenstaat is dat er altijd voor haar gedacht wordt en dat ze nooit echt zichzelf kan zijn. Ze besluit het heft in eigen hand te nemen, af te zien van de behandelmethode die haar wordt geadviseerd/opgedrongen en wil opnieuw naar de health clinic in Miami waar ze ooit geweest is en zich thuis voelde. “Ziek zijn was daar geen ziekbed maar een plek waar we werkten aan herstel. […] De chemo’s hebben mijn lijf kapot gemaakt. Ik wil mijzelf terug.” Ze neemt afscheid en vertrekt met het vliegtuig. Daarin treft ze Nadine de Rijk, stewardess, die haar helpt. Nadine oogt stoer, heeft in iedere stad waar ze landt een scharrel, lijkt zich volledig vrij te voelen. In Miami knapt Ava in de kliniek af op de verplichtingen die haar opgelegd worden. Zij vlucht. Nadine heeft in Miami een lover zitten, die getrouwd is en uiteindelijk kiest voor zijn gezin en Nadine de bons geeft. Ze rijdt door de stad en ziet Ava moeizaam sleuren met haar koffer. Ze helpt haar opnieuw en samen besluiten op weg te gaan naar Dallas in Texas, 19 uur rijden.
On the road
Nadine is helemaal weg van Kacey Musgraves (de zangeres die als een rode draad door het verhaal loopt) waarvan ze in Amsterdam een concert heeft bijgewoond. Ze treedt toevallig op in Billy Bob’s Texas in Dallas, ’s werelds grootste honky tonk. Ava kent de Matthäus Passion, maar weet niets van country. Hoewel de dames niets van elkaar weten en veel van elkaar verschillen beginnen ze hun road trip. Langzamerhand leren ze elkaar beter kennen, geven ze meer van zichzelf bloot. Allebei hebben ze ‘last’ van hun verleden. Waren ze vreemden voor elkaar in het begin aan het eind van het verhaal zijn ze vriendinnen geworden.
Lijndansen
Mignot heeft een knappe, goed gestructureerde psychologische roman geschreven. Het verhaal bestaat uit drie delen. In het eerste deel leren we de hoofdpersonages kennen, in het tweede deel trekken ze met elkaar door de Verenigde Staten en in het derde deel volgt de ontknoping. Door te kiezen voor een wisselend perspectief, slim gebruikmakend van flashbacks die nergens geforceerd aandoen, maar organisch passen in het verhaal, zorgt de auteur voor vaart in het verhaal. De korte hoofdstukken vormen scenes in het verhaal als ware het een film.
Ze pelt de karakters van de personages af tot ze bij de kern komt. Je voelt je betrokken bij de personages, zit als het ware in hun hoofd, deelt de emoties, wordt deelgenoot van het proces van ‘loutering en heling’ dat ze doormaken. Lijndansen heeft een diepere laag. Bij een linedance danst een groep mensen in één of meer rijen, waarbij ze dezelfde bewegingen uitvoeren. Maar de hoofdpersonages zoeken ‘hun eigen lijn’ in het leven, zijn op zoek om in de lijn van het leven, de linedance, te passen.
Verbindingen
De roman bevat tal van mooie verbindingen. Zo zijn er de namen. Ava betekent ‘de leven gevende’ en Nadine ‘hoop.’ Het past naadloos op de twee karakters. De verbindingen naar de muziek zijn prachtig. In het begin van de roman zien we Ava in de (Naardense) kerk met haar ouders en familie zitten luisteren naar de Matthäus Passion. Aan het eind van de roman komt Eva Cassidy naar voren die American Tune zingt. De melodie van de coupletten is, waarschijnlijk niet toevallig, gebaseerd op die van het koraal O Haupt voll Blut und Wunden uit Bachs Matthäuspassion. Ook inhoudelijk is er een verband. De song schetst een somber beeld van Amerika en is een excuus voor wat Amerika de wereld heeft aangedaan. Het zou nooit meer worden zoals het was. Het geeft ook het verlangen aan naar de terugkeer naar de roots van Amerika, Europa. Dat is te relateren aan hoe Nadine en Ava zich voelen en wat ze willen. Bovendien leed Eva Cassidy aan kanker. Ziedaar weer een verbinding met Ava. Maar ook het nummer van de Dixie Chicks met als titel Wide open spaces. “Met de countrysnik in haar stem zingt Natalie (=de zangeres) vastberaden over de ruimte die zij nodig heeft om haar fouten te maken. De ruimte die Nadine ook zocht in de tijd met Cyriel. (…) Zou Ava die ruimte ook nodig hebben gehad? Of misschien nu?” Het lied gaat over hun levens, hun worstelingen en de reis die ze maken. Prachtig!!
De roman staat vol met verwijzingen, symboliek. Nadine die een tatoeage heeft: “Een paardenbloem in grijstinten, waarbij de pluisjes die wegeaaien veranderen in zwaluwen die wegvliegen. […] Een zwaluw had ze laten afwijken van de richting.” Als Nadine Ava opmaakt gaat ze voor de zachtere kleuren. Het langzamerhand terugkeren van de haren van Ava als een fase naar een nieuw leven.
Willemijn Mignot heeft een verhaal geschreven dat je bijblijft, ontroert, een verhaal waar je steeds nieuwe dingen in ontdekt. Zoals die ene cursieve passage in de roman waarin een tipje van de sluier van Nadines geheim wordt opgetild.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
