[Recensie] Meteen na de oproep waarin we deelnemers zoeken voor de eerste luisterboek-leesclub bij Perfecte Buren stromen de aanmeldingen binnen. Iedereen die actief is op social media heeft grote kans om iets van Andries Bik en zijn boek tegen te komen. Ook in de pers is het een en ander te doen rondom dit waargebeurd verhaal. Met zijn Grand Hotel de Bajes houdt hij de gemoederen flink bezig. Bik is op missie en nog lang niet klaar met zijn verhaal.
Wie is Andries en waar gaat zijn boek over?
In 1979 wordt hij in Haarlem geboren als oudste zoon in het gezin Bik. Hij groeit op in een niet alledaagse omgeving. Zijn vader, Jan Bik, is eigenaar van seksclubs door heel Nederland. Ondanks dat er geen problemen zijn met Justitie is de onderneming van Jan Bik jarenlang een doorn in het oog van de belastingdienst. Na jaren bekvechten en zo nu en dan een inval, is de maat ineens vol voor de autoriteiten. In januari 2013 worden vier mensen opgepakt: Andries en een familievriend in Utrecht, zijn ouders op Tenerife. Ze zouden schuldig zijn aan witwassen, onderdeel uitmaken van een criminele organisatie, belastingfraude en valsheid in geschrifte. Andries is op dat moment 33 jaar.
Zijn ervaringen in deze heftige periode bleken een bron van inspiratie om zijn verhaal te doen. Om de waarheid te vertellen, om de boel eens flink wakker te schudden over hóe het in de bajes werkt. De onrechtmatigheden rondom deze zaak én de ruim vijf maanden waarin hij van zijn vrijheid beroofd was deden Andries besluiten alles op te schrijven. Maar met dit boek is nu een deel verteld. Als het goed is verschijnen er nog twee boeken van zijn hand waarin hij nog heel wat uit de doeken zal doen. In afwachting van wat de toekomst brengt gaan we eerst met deze deelnemers dit non fictie-debuut bespreken.
Dankzij Storytel en Andries duiken we in de wereld die Grand Hotel de Bajes heet. De luisteraars, die qua leeftijd variëren tussen de 30 tot 66 jaar, zijn allemaal vrouwen en komen uit Nederland en België. Stuk voor stuk zijn het echte boekenliefhebbers.
Deelnemers: Alexandra Vandamme, Anneliese de Waal, Jantine Hellema, Jitske Kingma-Postma, Johanna Broere, Lenie van Wijngaarden, Marieke Schreers, Melanie Hoogvliet en Tanja Baan.
Coördinatie en samenstelling leesclubrecensie: Patrice (namens Perfecte Buren)
Voor we beginnen inventariseren we of de deelnemers bekend zijn met het fenomeen luisterboek. Een aantal was er niet mee bekend en ging het openminded tegemoet. Opvallend is dat meerdere dames aangeven tijdens het luisteren ook andere dingen te kunnen doen. Wandelen, hardlopen, huishoudelijke taken en autorijden komen voorbij. Marieke:’ Ik luister bij het hardlopen, dat bevalt eigenlijk beter dan muziek. Het liefst loop ik met een spannend boek. Boodschappen doen is ook fijn, hoewel ik nog wel eens wat vergeet, en erotische scenes krijgen een hele nieuwe dimensie in de supermarkt…’ Zelfs voor het slapengaan wordt een luisterboek als ontspannend ervaren. Nadeel kán zijn dat je dan in slaap valt en niet meer weet tot waar je het verhaal bewust te hebt meegekregen. Even terugspoelen dan maar…
Panorama 36 -sept 2019
Als men moet kiezen tussen een luisterboek, e-reader of fysiek exemplaar zijn de meningen verdeeld. Het ligt ook een beetje aan je omstandigheden. Al ben je meer van fysieke boeken of een e-reader, dit is wel een leuke gelegenheid om het luisterboek te ontdekken vinden de deelnemers. Meteen al is duidelijk dat de stem bepalend is voor het luisterplezier, deze moet aanspreken en dat blijkt heel persoonlijk. ‘Iemand die snel praat en een beetje kattig is, dat luistert niet lekker met een heel romantisch verhaal en een lieve stem maakt een thriller niet echt spannend.’, aldus Tanja. Een voorleesstem is zelfs zó bepalend dat wanneer die niet prettig is, men stopt met het luisterboek. Marieke zegt hierover: ‘Ja, de stem is heel belangrijk. Maar al heeft iemand een mooie stem, voorlezen is een kunst.’ Johanna zegt hierover: ‘Bij een eentonige stem ben ik snel afgeleid. Een mooie stem die ook emotie in het verhaal legt vind ik geweldig.’ Alexandra vult hierop aan dat een stem haar hardlooptempo beïnvloedt. ‘Een trage, zware stem verlaagt mijn tempo. Als ik een lagere hartslagzone moet lopen, zet ik soms een podcast op, ik pas mijn tempo dan aan het timbre van de stem aan. Stem en intonatie is belangrijk. Het mag niet saai en eentonig zijn, maar het is nu ook niet de bedoeling dat iemand in het verhaal begint te gillen.’
Nagenoeg iedereen was getriggerd door het boek Grand Hotel de Bajes en dat kwam vooral ook vanwege de manier waarop Andries Bik zich op social media presenteert. Of het nu in een boekengroep als Perfecte Buren op Facebook was, of via zijn Instagram, je kunt hem haast niet missen. Iedereen was dan ook heel benieuwd naar het verhaal. Het regent complimenten aan het adres van Andries over hoe hij zichzelf in the picture zet. Al had Jantine eerst haar twijfels over het meedoen van deze luisterboek-leesclub, het was zijn manier van doen die haar overhaalde zich toch op te geven. Tanja zegt hierover ‘Ik heb het gezicht van Andries Bik al zo vaak langs zien komen op Facebook, met z’n petje en boek, dat ik er erg nieuwsgierig naar ben geworden.’ Melanie geeft aan het boek vaker te hebben gezien en laat zich graag verrassen. ‘Andries is een kei in het promoten van zijn boek op social media. Aan zijn enthousiasme zal het in ieder geval niet liggen.’
Opvallend is dat iedereen een zekere mate van humor verwacht in het boek. Bijzonder omdat het thema natuurlijk niet om te lachen is. Melanie: ‘Ik verwacht een vlot geschreven boek met een vleugje humor. Maar dat je wel op de feiten drukt over hoe het gevangenisleven echt in elkaar zit.’ Jantine verwacht een eerlijk verhaal. Direct, soms een wat hard en ruw boek met ook de nodige humor. Jitske: ‘Het leek me een boek dat recht uit het hart geschreven is. Dat je bij de eerste bladzijde volledig in het verhaal zuigt en meeneemt.’ Johanna heeft al meerdere recensies gelezen. Zij verwacht een duidelijk verhaal en hele nieuwe inzichten te krijgen. Alexandra vraagt zich af of het echt allemaal zo erg is. Marieke vermoedt dat het zal gaan over de ervaringen van de schrijver als hij wordt opgepakt en zijn tijd in de gevangenis. Ze is nieuwsgierig naar de afloop. Iedereen begint al snel met het luisterboek.
Al eerder werd aangegeven dat de stem bepalend is voor het luisterplezier. De meerderheid van de groep zegt de stem van Jelle Amersfoort als prettig te ervaren. Ondanks dat iemand even moest wennen aan het stemgeluid, werd het al snel stil in de chat. Iedereen was verzonken in het verhaal. Op de vraag of een mannenstem beter is voor een boek dat is geschreven door een man, zijn de meningen verdeeld. Anneliese denkt dat het niet uitmaakt of het door een vrouw of een man wordt voorgelezen, als het maar een prettige stem is die bij het verhaal past. Lenie denkt wel dat het genre bepalend kan zijn bij de keuze voor een mannen- of vrouwenstem. Zij vindt bij dit boek een mannenstem de beste keuze. Jantine zou een wat zwaardere stem beter bij dit boek vinden passen. ‘Het had wat stoerder gemogen. Vind hem wat te hoog.’ Toch is iedereen tevreden en luistert geboeid verder.
‘De snelheid van het voorlezen ligt lager dan het zelf lezen, vooral voor snelle lezers kan dat een ding zijn’, merkt blog-collega Melanie op. Jantine geeft aan vooraf tegen de tijd aan te hikken. ‘Het boek duurt 9 uur, dat klinkt héél lang. De klok, tijdens het voorlezen, tikt achteruit en is zichtbaar op het scherm. Met een boek heb ik daar geen last van…’ Tanja hoorde de humoristische ondertoon door het vertellen heen: ‘De humor van Andries hoor je ook echt in de stem door.’ Voorlezer Jelle Amersfoort is een bekende stem voor Melanie, zij herkende hem van andere boeken die ze heeft beluisterd. ‘Dit is een van mijn favoriete vertellers van Storytel. Hij heeft een erg prettige stem om naar te luisteren. Deze stem past ook goed bij dit verhaal. Toch blijf ik het op een of andere manier altijd vrij monotoon vinden maar dat heb ik met alle luisterboeken.’ Alexandra zegt hierover: ‘Als Vlaamse is het even wennen aan het accent van de verteller, daarna is het geen probleem meer. Ik vind dat hij goed klinkt.’
Het verhaal wordt vooral als fascinerend ervaren. Iedereen leeft enorm mee tijdens de gebeurtenissen van de arrestatie en de verhoren. Het onverwacht opgepakt worden en het verliezen van je vrijheid maakt veel indruk. Dat Andries vol vertrouwen en positief gestemd blijft roept diverse reacties op. ‘Zo positief blijven is heel bijzonder’, aldus Johanna. Daar sluit iedereen zich bij aan. De maanden die Andries vastzit roept veel reacties op. Van ongeloof tot verbazing spreken de dames zich uit. Iedereen is van mening dat het van de zotte is dat zoiets kan en bestaat. De privéleges zijn hotelwaardig, dat hoort niet in een strafinstelling.
De schrijfstijl van Andries bevalt goed. Het is zijn ongedwongen manier van vertellen die de deelnemers aanspreekt. Gewone mensentaal, geen onzin of moeilijk gedoe. Zijn optimisme en humor vallen op. Alexandra: ‘…vlotte jongen, ja ja, zal wel onschuldig zijn, veel blabla maar uiteindelijk ben ik toch onder de indruk. Tijdens het hardlopen schoot ik hardop in de lach.’ De korte, vlotte hoofdstukken vallen goed in de smaak, niemand heeft moeite het verhaal te volgen en iedereen heeft het boek in een rap tempo uit. Meteen wordt gevraagd wanneer het tweede boek verschijnt. De dames zijn enthousiast en dat komt vooral omdat het thema voor iedereen onbekend terrein is, omgeven door een taboe?, en het allemaal als intrigerend wordt ervaren. Ze zijn nieuwsgierig, wat ze horen is iets dat ze niet uit eigen ervaring kennen. De manier waarop Andries zijn verhaal doet is heel aannemelijk. Niemand twijfelt aan zijn waarheid en luistert met verbazing verder naar de gebeurtenissen. De bewondering wordt uitgesproken dat hij zijn verhaal doet en in de openbaarheid gooit.
Anneliese merkt tijdens het lezen op: ‘Ik vind het heel bijzonder om zo het leven in de gevangenis te leren kennen en hoe het daar aan toegaat.’ Marieke vult aan: ‘Zeer boeiend. Ik wil weten waarom hij is opgepakt en hoe de rechtsgang verder loopt. Ik heb de neiging om op internet te gaan zoeken. Dat is dus goed omdat het meteen vragen oproept.’ Het verhaal wordt niet echt als spannend ervaren maar vooral interessant en iedereen luistert in één adem het boek uit. De humor en de positieve toon van het boek komt elke keer weer ter sprake. Melanie zegt hierover: ‘Andries heeft een fijne manier van vertellen. Vooral door zijn humor (wat ik al hoopte) luister je gemakkelijk door. Jantine kan het sarcasme wel waarderen in de reacties van Andries tijdens de dialogen. Bijvoorbeeld tijdens de verhoren kan hij heel ad rem reageren en dat werkt dan weer grappig door. Marieke vult aan: ‘Doordat hij dit heeft meemaakt kan hij het uit eerste hand vertellen. Dat zorgt voor verbazing, want als je het niet zelf niet kent weet je niet hóe dat is. Ik kan niet oordelen over waarom iets is gedaan of juist nagelaten, daarvoor hebben we te weinig informatie. Ik vind het wel oké om te horen dat Andries met respect wordt behandeld door de bewaarders.’
Ook op inhoud wordt het boek besproken. Iedereen is van mening dat het een geloofwaardig verhaal is. Dat komt omdat Andries zelf de hoofdpersonage is. De verbazing hoe het met hem is gegaan, is groot. Tanja: ‘Ik luister er vol verwondering naar. Eigenlijk is het best erg dat gevangen het zo goed hebben.’ Dat je onschuldig in de bajes kunt komen is beangstigend. ‘Grote verbazing, hoe kan zoiets gebeuren? Waarom pakken ze hem op alsof hij de meest grote crimineel is?, vraagt Jitske zich af. Lenie: ‘Het roept wel wat irritatie bij me op. Criminelen uit alle landen in een luxe gevangenis… kom op, dat moet niet kunnen. Tot nog toe dacht ik altijd dat overkomt een normaal mens niet, maar nu ik dit verhaal beluister zou dat dus zomaar kunnen. Echt bizar.’ Alexandra vult aan: ‘Ik kan me niet voorstellen dat er in België cellen zijn met een eigen badkamer en keukenhoekje. Die luxe levert geen positieve bijdrage aan het re integreren in de maatschappij.’ Anneliese zegt hierover nog het volgende: ‘Dat het er allemaal zo relaxed aan toegaat in de gevangenis is vreemd. Je boodschappen bestellen, de lekkerste dingen kunnen kiezen. Het gezamenlijk spelletjes doen, bezoek mogen ontvangen. En dat iedereen er netjes uitziet, de drugs die toch naar binnen worden gesmokkeld, bizar.’ Ook het dagritme in de cel, de manier waarop er met elkaar wordt omgegaan wordt besproken. Marieke: ‘Het stuk waar alle cellen worden gecontroleerd en Andries geboeid weg wordt gehaald heeft wel impact.’ Het begin waarin Andries thuis wordt overvallen en dat hij zelf de weg moet wijzen naar het politiebureau vond Melanie indrukwekkend.
Op de vraag wat het meeste is bijgebleven uit het verhaal wordt de hechte familieband door iedereen benoemd, vooral de band met zijn moeder. De passages over het bezoek, de brieven en de kopzorgen maken indruk. Daar doet de bravoure van Andries niets aan af, daar prikken de dames wel doorheen. Het is duidelijk dat familie een grote rol speelt in zijn leven. Dat is zijn meest voorname reden om zich staande te houden. Zelf denken de dames dat ze heel anders reageren in zo’n situatie. Van in paniek raken tot zich geestelijk terugtrekken, maar niemand kan zich er écht een voorstelling van maken. En dat is maar goed ook. Jitske vond het heel knap hoe Andries met zijn nieuwe situatie omging: ‘Hij is heel rustig en positief ingesteld. Toont geen agressie tegen het personeel of medegevangenen. Hij pakt zijn rust, afgewisseld met lichaamsbeweging. Neemt alles intens in zich op. Hij blijft overtuigd dat hij snel weer vrij is.’ De manier waarop Justitie te werk is gegaan, de schuldvraag, de fouten of iets écht inhoudelijk m.b.t. tot de strafzaak, daar hebben de deelnemers het nauwelijks over en dat is bijzonder. Misschien is dat een grens over?
Interview met Perfecte Buren 2019
Al met al heeft iedereen vanuit de ervaringen van Andries een globaal beeld gekregen over de gang van zaken in de bajes. Verbazing en ongeloof wisselen elkaar af. ‘Zou dit écht zo zijn?, vraagt Alexandra zich af. Lenie: ‘Het is toch eigenlijk bizar allemaal!’ De gebeurtenissen die Andries aanhaalt houden de gemoederen flink bezig. Na het luisteren zijn de deelnemers het wederom snel met elkaar eens. Jitske: ‘Het verhaal komt oprecht en eerlijk over. Het is duidelijk uitgelegd, heeft humor maar is ook heftig.’ Lenie vond het ook leerzaam t.a.v. het strafrecht. Het non fictie-genre is niet bij iedere deelnemer bekend, maar het is verrassend goed bevallen. Het luisteren naar een waargebeurd verhaal heeft goed uitgepakt en smaakt naar meer. Jantine heeft aanvullende informatie op internet opgezocht: ‘Ik heb me even kort verdiept in het imperium Bik en de daadwerkelijke personen. Dat maakte alles voor mij nog wat levendiger.’
Een paar quotes:
Lenie: ‘Ik had niet verwacht dat het zo zou boeien. Een boek dat gelezen moet
worden.’
Jitske: ‘De schrijfstijl is puur en eerlijk. Zo zonder opsmuk en menselijk.’
Johanna: ‘Ik vond het een heel indrukwekkend verhaal, ben er stil van.’
Jantine: Ik waardeer het positivisme en de het sarcasme maar je kunt soms ook
net even te luchtig doen…’
Alexandra: ‘Een vlot verhaal met veel humor over een triestig onderwerp. De verhaallijn zit zeker goed, wat frustratie, veel bezorgdheid.’
Marieke: Het boek is de verwachtingen te boven gegaan, goed verteld en een
totaal andere situatie dan verwacht.’
Melanie: ‘Ik was bang dat het boek een overhyped was maar dat was zeker niet
het geval.’
Anneliese: ‘Het blijft fascinerend om naar te luisteren, je krijgt echt een goed beeld hoe het gaat in de gevangenis. Je blijft luisteren.’
Tanja: ‘Het is heel moeilijk om het boek neer te leggen, je wilt weten hoe het verder gaat.’
Grand Hotel de Bajes wordt als een goed opgebouwd geheel ervaren, de schrijfstijl en vertelvorm vallen in de smaak. Dat het waargebeurd is, is een grote pré. Iedereen vindt het een indrukwekkend verhaal. De deelnemers zijn het in grote lijnen met elkaar eens dat dit een echte aanrader is. Het opent ook deuren voor een gevoelige discussie. Ben je in de bajes beter af dan wanneer je bijvoorbeeld van de zorg afhankelijk bent? Het zet de deelnemers aan het denken, precies wat Andries ook voor ogen heeft met het vertellen van zijn verhaal.
Als verrassing was het na afloop van de luister-leesclub mogelijk om live vragen te stellen aan Andries. Daar werd enthousiast gebruik van gemaakt en de vragen vlogen hem om de oren. Geen vraag bleef onbeantwoord.
Met gemiddeld 4,5 ster scoort Grand Hotel de Bajes hoge ogen in deze luister-leesclub. Er wordt al reikhalzend uitgekeken naar het vervolg. Andries hoopt dat het hem lukt om dat eind 2020 in de boekwinkels te hebben liggen.
Deelnemers bedankt voor jullie tijd en inzet, het was een leuke ervaring! Andries bedankt voor deze mogelijkheid. Wellicht tot boek 2?!
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
