"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Ma - Boekenz

Dinsdag, 25 september, 2018

Geschreven door: Hugo Borst
Artikel door: Agnes Eikema

Worstelen met je eigen geheugen

[Recensie] Wat is een beter land om mijn project Read the world te starten dan vanuit ons eigen koude kikkerlandje? Ik trap dit project af met het boek Ma, waarin columnist, schrijver en graag geziene gast in voetbalprogramma’s Hugo Borst het verliezen van zijn moeder aan dementie beschrijft.

Iedere week schrijft Hugo in het Algemeen Dagblad een column over het leven van zijn moeder. De ziekte Alzheimer heeft haar, net als haar broers en zussen, ingehaald. Pijnlijk bewust is ze van het feit dat ze dingen vergeet; het leven en haar herinneringen haar door de vingers glippen.

Gelukkig heeft ze veel aan de bezoekjes van Hugo, zijn broer en schoonzus. Hun bezoekjes lijken op het einde het enige lichtpuntje te zijn in haar leven. Gelukkig kan ze daarnaast ook nog genieten van de kleine dingen in het leven, zoals een bakje koffie drinken met Hugo en herinneringen ophalen.

De herinneringen vormen dan ook een basis voor het boek. Je leest niet alleen over een demente, oude vrouw maar ook over de jonge krachtige vrouw die zij ooit in het leven is geweest. Borst weet dit op humoristische en met verfijnd cynisme te beschreven, waardoor de aftakeling van zijn moeder enigszins luchtiger wordt.

Heaven

Verliezen van zelfstandigheid

Onvermijdelijk komt het moment dat Ma niet meer in haar flatje kan blijven. Haar kat Tijgertje wordt ongewild en onbewust verwaarloosd en ze lijkt uren op het balkon te staan wachten op haar bezoek. Naast het feit dat ze in haar huishouding dingen door elkaar haalt (wat tot enig gevaar leidt), is de beslissing snel, maar niet minder moeilijk, gemaakt; Ma gaat naar een verpleeghuis.

Het is pijnlijk wanneer Ma voor de laatste keer haar voordeur dichttrekt. Een afsluiting van een leven en van een plek waar ze zoveel geluk en liefde heeft gekend. Ze gaat op weg naar een nieuwe fase in haar leven; ook haar laatste fase. Dit moment is met zoveel gevoel en tederheid beschreven dat je je haast een voyeur voelt die stiekem staat te gluren naar andermans verdriet.

In het verpleeghuis is het wennen voor Ma. Het ene moment is ze vrolijk, het andere moment kwijnt ze weg in haar bed. Het zijn de verpleegsters die het leven van Ma zo aangenaam mogelijk proberen te maken en met engelengeduld keer op keer uitleggen waar ze is en dat dit nu haar huis is. Het is niet makkelijk om op zo’n leeftijd nog te moeten wennen aan een verandering van deze omvang, maar Ma weet deze gebeurtenis op haar eigen manier en met veel elegantie te overwinnen.

Schrijnend maar prachtig

De waardering van Hugo voor de verpleegsters is enorm, dit benoemt hij dan ook uitgebreid in het boek. Ik vind het prachtig om te lezen dat hij zo op deze manier zoveel credits geeft voor het zware werk. Het is goed dat hierbij stil wordt gestaan, want dat vergeten we volgens mij nog wel eens in Nederland. Met de prachtige foto’s van Ma in verschillende fases van deze gebeurtenis zorgt voor een compleet, prachtig maar daarnaast schrijnend beeld van een vrouw wiens leven door haar vingers glipt; ongrijpbaar wordt en zo de controle over haarzelf moet loslaten.

Eerder verschenen op Boekenz

De moeder van Hugo Borst overleed in augustus 2018, op 89-jarige leeftijd.