Rekenen op geluk
[Recensie] Voor Thomas Verbogt is schrijven zijn leven. Zijn indrukwekkende bibliografie bevat alle schakeringen van het literaire spectrum. Zijn veelzijdigheid resulteert in romans, verhalen, cabaret- en toneelteksten, columns. In zijn thematiek lijkt hij minder avontuurlijk. Het thema van het belang van de herinnering en de impact die herinneringen hebben op het leven zelf is in veel van zijn werk leidend. Dat resulteert in veel moois, zoals het indringende Als de winter voorbij is (2020), een ontroerende coming of age roman die schaamte, schuldgevoel en weemoed ineen weeft tot een fragiel web.
Aan de vigerende dogma’s van de literaire kritiek, als zou de literaire tekst autonoom zijn en niet dwingend verbonden met de alledaagse werkelijkheid laat Verbogt zich weinig gelegen liggen. Maak het mooi is precies wat we van Verbogt gewend zijn: de roman is fluïde en uiterst persoonlijk en schuurt met graagte langs de grenzen van de literaire mores.
Verzin je leven
Thomas Verbogt houdt van het verleden. Een verleden “waar je omheen kunt lopen” noemt hij zijn wandel langs zijn herinneringen en dromen. Hij dwaalt als het ware door zijn herinneringen en maakt er een lang en kleurrijk lint van dat de wereld van het heden met het verleden verbindt. De titel van zijn nieuwste roman Maak het mooi bevestigt de opdracht die hij zichzelf ooit gaf: verzin je leven. Want wat je verzint, is waar, je verzint het immers zelf. Je kunt niets hebben en toch alles hebben. Althans, de verwachting koesteren dat je alles zou kunnen krijgen. Alleen zo weet je zeker dat je kunt rekenen op geluk.
Afdalen in herinneringen
Thomas Verbogt lezen betekent ook onherroepelijk dat de lezer in zijn eigen herinneringen afdaalt. Of is het afdwaalt? Dat doet de stijl van Verbogt met je; zijn herinneringen zijn vergelijkbaar met je eigen herinneringen: het zijn flarden van gebeurtenissen en ontmoetingen, van dingen die niet doorgingen, veel dingen die niet werden wat ze hadden moeten worden, die mislukten, of nou ja, niet helemaal lukten. Zo herkenbaar zijn ze, de plannen die voortijdig sneuvelden omdat je ervoor wegliep of omdat je niet wist hoe je ze tot een goed einde moest brengen.
Nijmegen als literaire ruimte
Maak het mooi lijkt het resultaat van een dubbele opdracht te zijn: die van Wiesje, een vrouw wier lach hem ‘overkomt’ tijdens een signeersessie en die hem op het hart drukt de rest van zijn leven mooi te maken. En die van de burgemeester van Nijmegen die kunstenaars en wetenschappers uitnodigde ‘iets’ vanuit hun vakgebied over Nijmegen te produceren. Op subtiele wijze verbindt Verbogt de ruimte van de stad met de mensen die zijn leven kleur gaven. Door de vele omzwervingen die hij ooit met hen maakte te herbeleven leren wij ook zijn vrienden kennen. Zij kennen de stad, zij kennen ook de plekken die bij hem horen. Het zijn vrienden die bij Thomas’ leven hoorden, bij het begin, of bij een nieuw begin, gewoon, als dat leven even te dun was, te klein. Hij noemt zichzelf een wandelaar, iemand die voortgaat, die ergens wil aankomen. ‘Je ziet dan wel wat je overkomt.’
De taal als muziek
Verbogt gaf alle hoofdstukken, hoe klein ook, een titel mee. Dat maakt van Maak het mooi eerder een verhalenbundel dan een roman. De roman wint het uiteindelijk, omdat Verbogt in zijn boek onvoorwaardelijke de verbinding met het echte leven legt. Toch kun je zijn lyriek net zo goed poëzie noemen; de zinnen die hij schrijft zijn vaak complex en laten zich lezen als moderne muziek, alsof Verbogt een intuïtief spel speelt met het belangrijkste instrument dat de mens heeft: de taal.
Thomas Verbogt is als geen ander in staat om in een delta aan gedachten de van alle kanten komende stromen te kanaliseren. Zijn gedachten en herinneringen komen overal vandaan en vloeien zelden harmonieus samen. Alsof Verbogt bang is details over het hoofd te zien die nog in woorden en zinnen moeten worden besloten. Kortom, er kruipt een zekere haast in zijn teksten die nog niet eerder in zijn werk is waargenomen. Alsof hij zijn hele leven in één boek wil bewaren, vanaf het moment dat hij leerde lopen, hard voor zijn moeder uit rennend. Zijn moeder, die zachtjes zingend, alle duizend momenten, misschien wel veel meer, trots wil tonen wat hij moet zien. Misschien is dit wel zijn mooiste boek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
