Fanfiction met diepgang
Over ups and downs gesproken. Het begon, zoals altijd, met het persbericht: ‘onder embargo tot 22 maart 2005’. Grote verwachtingen van de uitgeverij? Bang voor uitgelekte passages op het internet? Boeken zijn dan minder snel te kopiëren dan cd’s en films, maar een uitgeverij kan vandaag de dag niet voorzichtig genoeg zijn. Dan de website van Karin Giphart, die met Maak me blij haar debuutroman aflevert. Er is een waarschuwing, in het engels, voor ‘explicit f/f sexual content’. Giphart blijkt ook singer/songwriter (die combinatie van muzikant en schrijver lijkt populair te zijn, tegenwoordig). Haar muziek, in een lelijk vormgegeven flashplayertje, bestaat uit minimalistische drums en achtergrond synths. Niet heel interessant, maar de teksten zijn wel aardig. Die quote uit Buffy had dan weer niet gehoeven, en het geheel ziet er nogal ongelikt uit.
Dan het boek. Het begint met een voorwoord door de hoofdpersoon, Ziggy, over de fanfiction die ze schrijft, gevolgd door weer zo’n waarschuwing voor expliciete seksuele vrouw/vrouw situaties. Erotische fanfiction, dus. Maar wel met de retorische vraag vooraf: ‘Dah, denk je soms dat schrijvers alles uit hun duim zuigen?’ (p. 7). Een originele manier om te zeggen dat een verhaal op waargebeurde elementen is gebaseerd. Jammer weer dat Giphart het engelse stopwoordje duh moest neerlandiseren, maar dat is voer voor Anglicisten en Neerlandici.
In het eerste hoofdstuk maken we kennis met Ziggy als zij een meisje oppikt in een hoofdstedelijk café. Vanuit het eerste-persoons-perspectief krijgt de onwetende lezer – een categorie waarin ik zelf zeker val – uitgelegd hoe de wondere wereld der lesbiennes in elkaar steekt. Giphart doet dat in een goed leesbare, natuurlijke stijl met veel humor. De korte frases roepen zo nu en dan wel plaatsvervangende schaamte op. Als Ziggy verhaalt hoe ze haar nu beste vriendin dumpt, bijvoorbeeld: ‘Ik liep naar de bar en greep Eva bij de lurven. ‘Volgens mij wil jij het uitmaken.’ Snel en pijnloos, in plaats van dit over de komende weken uit te smeren’ (p. 14). Ik kan slecht tegen mensen die ‘jij’ in plaats van ‘je’ schrijven in situaties waar het niet nodig is, en ik ben ook heel intolerant jegens mensen die ‘dit’ in plaats van ‘het’ schrijven. Gelukkig doet Giphart het maar sporadisch, en niet genoeg om de lezer met dezelfde hangup bij de haren het verhaal uit te slepen.
Naarmate het hoofdstuk vordert worden Ziggy’s zieke moeder en Ziggy’s ex Adisa geïntroduceerd, de twee antagonisten, en de fijnere staaltjes van Giphart’s techniek. De moeder is een plat karakter, voorlopig alleen aanwezig om Ziggy meer diepte te geven, om meer Star Trek en gerelateerde fanfiction in het verhaal te stoppen en om Ziggy’s relatie met Adisa te introduceren. Met Adisa gaat Ziggy op vakantie naar Thassos, omdat de tickets al geboekt waren voordat hun relatie op de klippen liep. Ziggy’s moeder vraagt haar waarom ze dan toch gaan. Waarop Ziggy in interior monologue een hele reeks redenen opnoemt en vervolgens een antwoord geeft dat geen van die redenen bevat. Niemand is helemaal open tegen wie dan ook, dichtbij of ver weg, en Ziggy’s binnenshoofdse tirade is niet alleen logisch, maar ook natuurlijk. Hoofdstuk twee geeft, in goede traditie, de afgelopen relatie weer van het beregend en bebloed begin tot het abrupt en overspelig einde. Dan gaan de twee naar Thassos, twee exen, de een op het hart getrapt door het overspel van de ander, en de ander gefrustreerd door de een die van geen uitleg wil weten.
‘Maak me blij is een roman over de worstelingen van een jonge vrouw met de liefde, de dood en… nog meer liefde’ (flaptekst). Het spul waar grootse literatuur van gemaakt is. Grootse literatuur weet echter veel te zeggen in weinig woorden, en dat lukt Giphart nou net niet. Er zijn schaarse momenten waarin wordt gereflecteerd over de grote vragen van het leven, maar die momenten worden meteen gerelativeerd: ‘De meest absurde gedachten komen in je op als je je moeder op de toiletbril probeert te zetten’ (p. 26). Voor Ziggy, maar ook voor haar moeder, is filosoferen iets voor mensen die tijd te veel hebben. Dat is misschien jammer maar ook zonder dergelijke literariteiten is de roman goed te verteren. Ziggy’s karakter maakt geen grote ontwikkeling door, maar naarmate het verhaal vordert wordt wel meer duidelijk over haar relatie met haar moeder en met Adisa. Het einde van het boek vond ik aangrijpend, zelfs bij herlezing, maar ik kan me goed indenken dat nuchterder mensen die het boek niet na twee nachten werken en drinken lezen en niet de persoonlijke achtergrond van uw recensent hebben geen enkele neiging tot tranen hebben. Slap of sentimenteel is het echter nergens, en de liefde en de dood en alle heisa eromheen wordt met subtiele, soms absurde, soms cynische humor weergegeven.
Een lesbische schelmenroman noemde broer Ronald het volgens het dankwoord, en daar heeft hij een punt. Deze roman heeft echter wel meer diepgang dan de gemiddelde schelmenroman. Gezien het pretentieuze persbericht had ik een pretentieus boek verwacht, met gekunstelde antwoorden op de vragen van het leven, en personages die op elke pagina reflecteren op al wat maar voor handen is. Embargo tot 22 maart? Was niet nodig geweest. Maak me blij is gewoon een roman over de liefde en de dood, en nog meer liefde, en eentje die me doet afvragen wat Karin Giphart de Nederlandse boekenwereld nog meer te bieden heeft. Uiteindelijk een hele goeie up.
