"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Maanstorm

Vrijdag, 21 september, 2018

Geschreven door: Antonio Muñoz Molina
Artikel door: Ger Leppers

De maan is op de televisie!

Hoe een puber opgroeit in een doodsaai Spaans dorp

[Recensie] Het zijn vermoedelijk de twee meest heroïsche reizen uit de moderne geschiedenis: de tocht van Columbus naar Amerika en de eerste keer dat de mens voet zette op de maan. Maar de rechtstreekse gevolgen konden nauwelijks verschillender zijn. Amerika veranderde nadat het ontdekt was ingrijpend, maar de maan ligt er nog steeds even ongenaakbaar bij als in de voorafgaande miljoenen jaren, afgezien van een paar bergjes ijzer en een Amerikaanse vlag.

Over die laatste reis heeft de literatuur dan ook veel minder te zeggen dan over de eerste. Er doet zich zelfs iets vreemds voor: alle mooie boeken over maanreizen zijn gepubliceerd voordat de maan voor het eerst werd betreden. H.G. Wells en Jules Verne schreven meeslepende romans over een maanexpeditie. En wie kent niet het klassieke Kuifje-avontuur Mannen op de maan? Maar na de maanwandeling van Neil Armstrong en Buzz Aldrin op 20 juli 1969 werd het stil. Het bezit van de zaak bleek eens temeer het einde van het vermaak. De Amerikaan Norman Mailer beschreef de maanreis in 1970 nog in een vuistdikke, maar teleurstellende reportageroman, en daarmee leek het onderwerp wel afgedaan.

De productieve en eigenlijk altijd interessante Spaanse schrijver Antonio Muñoz Molina heeft er met zijn prettig weglezende nieuwe roman Maanstorm voor gezorgd dat die situatie er wat florissanter op is geworden.

Boekenkrant

Molina’s hoofdpersoon is een puber. Hij groeit aan het einde van de jaren zestig op in Mágina, een doodsaai dorp op het Spaanse platteland. De plotse haargroei op intieme plaatsen en de nachtelijke zaadlozingen die hem overvallen, brengen hem uit zijn evenwicht. De lectuur van de boeken van Wells en Jules Verne biedt hem een mogelijkheid om geestelijk te vluchten uit zijn verwarring en uit zijn saaie bestaan. Hij besluit dan ook de aanstaande maanreis van Armstrong, Aldrin en Collins op de voet te volgen. Met het eenkennig fanatisme dat pubers eigen is, zuigt hij alle informatie in zich op die hij kan vinden in kranten en tijdschriften of die hij verneemt via de radio van zijn ouders en de prille zwart-wittelevisie van de overbuurman.

De maanreis is voor hem het symbool van de nieuwe wereld die vertraagd binnendringt in zijn dorpje. Als toppunt van moderniteit is bij zijn ouders net een geïmproviseerde douche geïnstalleerd: een klein mirakel in het afgelegen, benepen Mágina, waar nog feodale, paternalistische verhoudingen en de bijbehorende intriges en wrok heersen, waar de littekens van de Spaanse Burgeroorlog nog lang niet geheeld zijn, waar schaamte heerst in allerlei vormen, en de dorpelingen zich nog per muilezel verplaatsen. De rooms-katholieke kerk is er oppermachtig. De plaatselijke krant schrijft naar aanleiding van de ruimte-expeditie zelfs: “Het probleem waar waarschijnlijk het meest over gesproken wordt betreft de vraag of mensen op andere planeten ook geconfronteerd worden met de erfzonde.”

Die oude wereld die nog niets vermoedt van haar eigen aanstaande verdwijning, de ongedurigheid van zijn dertienjarige hoofdpersoon, maar ook de maanreis zelf, beschrijft Molina vol inlevingsvermogen, met een weelde aan mooie details en fraaie dialogen. Het liefdevolle mededogen van de schrijver met zijn aanmodderende personages maakt Molina’s kritiek op de Franco-dictatuur menigmaal doeltreffender dan de scherpste satire zou zijn geweest.

Tegelijkertijd realiseert de lezer van nu zich hoe ver ook die jaren inmiddels achter ons liggen. De Apollo-capsules van toen waren vanuit ons perspectief de Goggomobiels van de ruimtevaart. Televisie is allang geen wonder meer, maar een al half achterhaald medium. Ook wij leven alweer in een heel andere wereld.

Eerder verschenen in Trouw

Boeken van deze Auteur:

Als de schaduw die verdwijnt

Maanstorm