"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Marie Antoinette

Woensdag, 12 juni, 2019

Geschreven door: Stefan Zweig
Artikel door: Bart Deckx

Portret van een middelmatige vrouw

16 oktober 1793. Enkele weken voor haar 38ste verjaardag wordt op de Place de la Concorde onder massale belangstelling Marie Antoinette, koningin van Frankrijk en dochter van de Oostenrijkse keizer, onthoofd. Voor royalisten was zij de belichaming van al wat koninklijks en goed was, voor revolutionairen was ze het summum van verdorvenheid. Stefan Zweig portretteerde haar zoals ze werkelijk was: een middelmatige vrouw.

[Recensie] Marie Antoinette (1755) was als jongste dochter van Maria Theresia, keizerin van het Oostenrijkse Rijk, voorbestemd om als instrument in de internationale diplomatie gebruikt te worden. Al op elfjarige leeftijd werden de onderhandelingen om haar uit te huwelijken aan de troonopvolger van Frankrijk gestart, drie jaar later trouwden ze effectief. Veel te jong werd ze weggerukt uit haar gezin en vaderland. Nooit echt ijverig of snel van geest werd ze tegen haar wil in het centrum van een van de cruciaalste periodes van de menselijke geschiedenis geplaatst: de Franse Revolutie.

Opgegroeid in luxe wilde ze die levensstijl ook in Frankrijk verderzetten. Zo wenste ze elke dag een andere jurk – 365 verschillende per jaar. Gecombineerd met de broeierige omstandigheden aan de vooravond van de Revolutie kwam ze in het vizier van de revolutionairen. Een constante stroom van roddel en beledigingen, met bijnamen als “de snol” of “Madame Deficit” kwam op gang. Alles wat in Frankrijk fout liep was haar schuld. Lodewijk XVI was niet de krachtdadige heerser die het tij misschien had kunnen keren:

“Zowel lichamelijk als geestelijk heeft hij een zekere traagheid en loomheid die hem moeizaam door het leven doet gaan. Bij alles stuit hij op een weerstand van de materie, altijd moet hij een zekere slaapdronkenheid in zichzelf overwinnen om iets te doen, te denken of te voelen.”

Boekenkrant

Onherroepelijk sleuren de gebeurtenissen haar mee naar 16 oktober. Maar dan, al bijna op de guillotine “bereikt Marie Antoinette de grootsheid die haar tot nu toe alleen uiterlijk was gegeven.” Ze verdedigt zich waardig in haar proces en gaat haar dood bijna stoïcijns tegemoet.

Min – en pluspunten

Deze biografie dateert al uit 1932 – een tijd waarin nog ronkende volzinnen geschreven werden. Al in de eerste regels krijgt de lezer het volgende voor de kiezen: “Nu wonen waarachtigheid en politiek zelden samen onder één dak, en waar er om demagogische redenen een persoon aangewezen moet worden, valt er van de gedienstige handlangers van de publieke opinie weinig gerechtigheid te verwachten.” Zo’n schrijfstijl vergt soms wel wat van de lezer, maar is toch een stevige meerwaarde.

Zweig neemt de lezer bij zijn nekvel en trekt hem mee naar de achttiende eeuw. Uiterst gedetailleerd en vol sappige informatie komt de lezer alles over deze gewone vrouw te weten. Dat is meteen ook het voornaamste minpunt van deze biografie: voor de gemiddeld geïnteresseerde leek is het misschien allemaal wat veel informatie. De grote lijnen vallen wat weg. Zweig verwijst ook wat te vaak naar die laatste gebeurtenis in haar leven, haar onthoofding. Alle andere feiten worden in dit licht bekeken, vaak met een ‘wacht maar’-boodschap erbij. Niettegenstaande deze minpunten bracht Uitgeverij IJzer een zeer levenswaardige uitgave van deze biografie op de markt.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur: