Ode aan de juf
[Recensie] De flaptekst van dit boekenweekessay 2022 Het warmtefort zegt het kernachtig: “Marieke Lucas Rijneveld bezoekt Basisschool de Regenboog, die vervangen moet worden, om er afscheid te nemen en herinneringen op te halen. De dierbaarste herinneringen aan het veilige ‘warmtefort’ gaan uit naar haar ‘eerste liefde’, juf Christra uit groep 1. De geur van puntenslijpsel, magnesium in het gymlokaal […] ze roepen een beeld op van een gelukzalige schooltijd en grote liefde voor de juffen en meesters en hun belangrijke taak in het leven van iedereen.”
Basisschool, wat was dat ook alweer? Een plek vol feelbad verplichtingen, trauma’s over contactgestoorde leraren, opgelopen minderwaardigheidscomplexen door zwetende, op de rand van de zenuwdood gestamelde, voor een klas vol starende kinderen gehouden spreekbeurten. Toch? Niet hier. Dit is een boek vol serotonine, dopamine, endorfine en oxytocine.
Dreigt dat te klinken als ietwat saai, dat valt mee. Rijneveld slaat de goede toon aan om het verhaal interessant te houden. De oude, bijna in elkaar stortende school wordt beeldend beschreven. Datzelfde geldt voor de herinneringen aan juf Els, die voor de pauze niet iets ging voorlezen, maar zelf een verhaal verzon over Flappie de kabouter:
“Ik smulde van de verhalen over de kabouter, maar meer nog van het idee dat dit zomaar uit de fantasie van juf Els kwam, dat ze het ter plekke verzon en dat Flappie in haar hoofd verbleef, wat betekende dat daar woonruimte was en dat er misschien kans was dat ik daar zou kunnen intrekken. En misschien is dat wel het mooiste van juffen: ze verhuren woningen gratis, zonder woekerprijzen.”
De oude school krijgt een ereplek in het verhaal. Rijneveld verbindt mooi het aanzicht van het afbrokkelende gebouw met het verleden:
“Natuurlijk zag ik het verval van de school, zag ik het stucwerk dat losliet, de scheuren en bollingen in het linoleum, de muffige gordijntjes met mottengaten voor de bovenramen die gesloten werden als we naar Schooltv keken, naar een film van Roald Dahl of tijdens de kerstviering, waar het kindeke Jezus onder tl-licht wéér werd geboren en tijdens Pasen wéér uit de dood herrees. Ik zag het instortingsgevaar van het roze onderwijsinstituut, dat uit zijn voegen barstte van alle levenslessen, en toch stond het in mijn hoofd fier en onverwoestbaar op zijn fundering.”
Dit vakkundig opgebouwde essay met mooie terzijdes en flonkerende herinneringen, doet recht aan goede leraren. Het is een diepgaand compliment aan leerkrachten, een saluut aan juffen en meesters die de inspirerende fundamenten leggen bij een schoolgaand kind.
Een terecht saluut: iedereen weet wat een slechte juf of meester kan doen. Maar iets anders dan die goede herinneringen aan het warmtefort behelst dit verhaal eigenlijk niet. Waarschijnlijk waren mijn verwachtingen te gulzig na Mijn lieve gunsteling, de geweldige boeken van Rijneveld. De nuances, diepere lagen, woordspelingen daarin mis ik in dit Warmtefort enigszins. Maar misschien moet een saluut aan goede tijden ook niet meer zijn dan dat.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
