Sterke vrouwen uit de oertijd
[Recensie] Volgens de achterflap van dit boek blijkt uit allerlei vondsten dat mevrouw sapiens, de prehistorische vrouw, veel machtiger en krachtiger was dan lang is gedacht. Een internationaal team van wetenschappers twijfelt dan ook ernstig aan het beeld dat bestaat van een vrouw die alleen maar besjes verzamelde, kookte en voor de kinderen zorgde.
Dankzij nieuwe technieken in de archeologie kan een steeds preciezer beeld gekregen worden van het leven van de prehistorische mens. Zo is het via DNA-analyse mogelijk om met zekerheid te stellen van welk geslacht een gevonden skelet of zelfs een enkel bot was. En dan blijkt bijvoorbeeld dat niet alleen mannen hielden van sieraden. En dat graven met veel voorwerpen erin die betekenen dat de persoon die daar begraven is veel aanzien genoot, niet altijd van mannen blijken te zijn. Dat er dus vrouwen waren die veel macht en aanzien genoten. Het is ook steeds beter mogelijk om andere informatie uit skeletdelen te halen zoals een tekort aan voedingsstoffen en spieropbouw. Door deze data te combineren blijkt dat vrouwen, net als mannen, zeer gespierd waren, met name in beide armen. Wat betekent dat, ook, vrouwen zware arbeid verrichtten en dus waarschijnlijk meer deden dan alleen besjes plukken. En dat de vrouwen zeer waarschijnlijk niets weghadden van de bekende volslanke beeldjes die veel gevonden zijn uit die tijd. Dit waren dus waarschijnlijk geen afbeeldingen van de werkelijkheid maar dienden een ander doel. Het blijft gissen wat dat doel is.
Arbeidsverdeling
Het combineren van harde gegevens met inzichten uit de antropologie over arbeidsverdeling bij verschillende nu nog als jager-verzamelaar levende volkeren leidt tot de conclusie dat, ook, vrouwen gereedschappen en kunst als bv beelden en grotschilderingen maakten. En dat ze meededen met de jacht en waarschijnlijk op elk ander terrein een rol speelden. Al bestaat ook het risico dat de nu zo levende stammen die vaak als voorbeeld dienen voor jager-verzamelaars prehistorie niet helemaal overeenkomen met het leven in de oertijd. Dat is ook een aanname.
Dus er blijft nog veel onzeker. Afgezien van bovenstaande voorbeelden die met name betrekking hebben op uiterlijk en soms op aanzien van vrouwen, en mannen, in de prehistorie weten we vrijwel niets over hun dagelijks leven, hun omgangsvormen, eventuele religie en overtuigingen. In dit boek zijn dan ook nog heel veel veronderstellingen en interpretaties te vinden. Logisch maar het stelde me wel enigszins teleur. Na het lezen van de achterflap waren mijn verwachtingen hoger.
Een ander gevaar bij al het archeologisch onderzoek is de neiging van mensen om hun eigen denkbeelden en tijdgeest te projecteren op de vondsten die ze doen en de conclusies die ze trekken. Veel onderzoek is gedaan in de 19de eeuw, een tijd waarin het beeld van de vrouw heel anders was dan nu. Een beeld dat verdomd veel lijkt op dat van de prehistorische vrouw zoals dat bekend is geworden. In hoeverre is dat nu ook het geval? We denken nu over het algemeen heel anders over de rol van vrouwen in de samenleving. Denken we daarom nu ook heel anders over de rol van vrouwen in de prehistorie? Het speelt vast een rol maar misschien ook niet. In het hele boek staan veel interpretaties, veel ‘het zou kunnen dat’, ‘het is mogelijk of waarschijnlijk dat’. Al deze interpretaties komen voort uit onze huidige denkbeelden. We weten uiteindelijk nog steeds niet echt hoe het eraan toeging vroeger en heel veel zullen we waarschijnlijk ook nooit zeker weten. Ondanks dat we steeds meer inzichten krijgen.
Wat ik heel storend vond is dat er echt te veel uitroeptekens in het boek staan! Bij de zoveelste geweldige ontdekking of conclusie die hiermee onderstreept moest worden dacht ik op een gegeven moment, nou weet ik het wel!
—
Eerder verschenen op Haasblog
