Ongemak overheerst
[Recensie] Gwendoline Riley (1979) is door Times Literary Supplement in 2018 verkozen tot een van de beste Britse auteurs van deze tijd. Inmiddels heeft zij acht boeken gepubliceerd en heeft zij wat prijzen en nominaties in de wacht gesleept. Mijn fantomen is haar achtste en de eerste die naar het Nederlands is vertaald. Het is er één in de categorie moeder – dochter relaties.
Bridget, de dochter, is de ik in Mijn fantomen. Vanuit haar perspectief kijk je naar de relatie die zij met haar moeder heeft. Dat is een ongemakkelijke. Zij begrijpt haar niet zo goed en dat is dan weer wel begrijpelijk. Moeder Helen (Hen) is nogal radicaal. Als zij voor iemand valt dan is dat met volle overtuiging, zolang het duurt. Dat is meestal niet zo lang. Haar twee huwelijken duurden kort en de aanduiding ongelukkig is een eufemisme. Vrienden heeft zij weinig. De band tussen hun tweeën is ook niet hecht. Soms is er jarenlang nauwelijks sprake van contact en is een ongewone kerstkaart (“Kots. Van mama. XXX”) het enige.
Maar mensen worden ouder. Hen geeft aan toch vaker contact te willen en zij zien elkaar voortaan jaarlijks bij een etentje ter gelegenheid van Hens verjaardag. Het zijn etentjes die opvallen door ongemak, verbaal en non-verbaal. Vragen van Bridget worden meestal beantwoord met eenregelige dooddoeners. Toch komen de twee langzaam nader tot elkaar. Bridget krijgt steeds meer oog voor de sociale onbeholpenheid van haar moeder. Gaandeweg komt ook steeds meer de vraag op wie nou wie op afstand houdt. Hen die niet anders kan of Bridget die niet anders wil wegens onbegrip en gebrekkig inlevingsvermogen. Na het mooie einde blijf je achter met de vraag waarom beiden elkaar zo lang hebben ontlopen. Was het echt niet mogelijk geweest om al veel eerder de barricades uit de weg te ruimen?
Mijn fantomen is een intrigerende roman. Het is een drukbevolkt subgenre maar deze springt eruit. De relatie is beladen, en dat blijkt vooral uit hetgeen niet gezegd wordt. Het is ook precies dat waardoor hun relatie zo moeizaam is geweest: de vele onuitgesproken kwesties.
De twee hoofdpersonen komen goed uit de verf. Er zijn ook anderen, de zus van Bridget, de twee mannen van Hen maar van hen krijg je een minder compleet beeld.
Het moet het vooral hebben van de ongemakkelijke conversaties tussen de twee waarin vooral veel niet wordt gezegd. Af en toe scherp, soms enigszins bitter, af en toe ook humor, maar vooral onpersoonlijk, weinig intiem. Er is afstand, maar geen onoverbrugbare. Dat proef je, door het ongemak heen krijg je af en toe een glimp van de genegenheid die beiden ergens wel voor elkaar voelen. De stap om de afstand te overbruggen zetten zij geen van beiden. Tot het niet meer gaat.
—
Eerder verschenen op JKleest.nl
