"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Mijn jaar van rust en kalmte

Vrijdag, 28 september, 2018

Geschreven door: Ottessa Moshfegh
Artikel door: Marnix Verplancke

Solipsistisch Amerika wordt wakker

In Ottessa Moshfeghs nieuwe roman weigert een jonge vrouw nog langer wakker te zijn in het navelstaarderige New York van 2000. Dus gaat ze slapen, tot 9/11 haar wakker maakt.

[Recensie] Elf jaar geleden schreef Don DeLillo Falling Man, een roman waarin een performancekunstenaar een man speelt die op 9/11 uit een van de Twin Towers naar beneden springt met de bedoeling zijn publiek te begeleiden bij het verwerken van de aanslagen. Het was geen geslaagd boek, was zo ongeveer iedereen het eens, een beetje te gezocht en niet overtuigend. Misschien was er gewoonweg nog niet voldoende tijd overheen gegaan om een echt goed boek over de betekenis van 9/11 te schrijven, opperden een paar critici. En misschien zou dat boek trouwens niet echt over de aanslagen gaan, meenden anderen dan weer, maar wel over de tijd waarin ze plaatsvonden. Ottessa Moshfeghs Mijn jaar van rust en kalmte, dat eindigt met de zin “Een mens, een vrouw die het onbekende tegemoet duikt en klaarwakker is,” zou wel eens dat boek kunnen zijn.

In een lange flashback vertelt het vrouwelijke hoofdpersonage van die roman hoe ze in de zomer van 2000 beslist om een jaar te slapen. Ze gaat naar de dokter, laat zich een batterij slaappillen voorschrijven en duikt haar bed in. Op het eerste zicht heeft ze helemaal geen reden voor deze vlucht in het onbewuste. Ze komt van een goede thuis, kreeg de kans te studeren en werkt als receptioniste in een hippe galerie. Nee, wanneer je haar vergelijkt met haar beste beste vriendin Reva, die boulimisch is, helemaal alleen, en dus zonder de door haar zo begeerde man en kinderen, in een stinkend appartement in een slechte buurt van New York woont, heeft ze het goed getroffen.

Al kan dat natuurlijk ook schijn zijn natuurlijk. De vertelster gaat immers ten onder aan de intellectuele en emotionele leegte waaraan het solipsistische Manhattan lijdt. Dat ze in de knoop ligt door de dood van haar vader en de daaropvolgende zelfmoord van haar moeder kan ze aan niemand kwijt. Nog het minst aan haar veel oudere vriend Trevor die wel eens een echt onmens zou kunnen zijn wanneer hij haar mond gebruikt als een reservoir voor zijn zaad en niet alleen een ironische persiflage ervan. Ook met de ingeblikte tegencultuurtroep die ze in galerie Ducat voor schrikbarend hoge bedragen aan de man brengt heeft ze moeite. Wat bijvoorbeeld te denken van de 23-jarige puber Ping Xi die dripping-schilderijen à la Jackson Pollock maakt met zijn eigen ejaculaat?

Heaven

Maar ze doet haar best. Net zoals de andere blonde vrouwen uit haar nette buurt die botox laten spuiten, borstvergrotingen nemen en hun kutje laten straktrekken voor hun man of personal trainer onderwerpt ze zich ieder weekend aan het geritualiseerde masochisme. Het begint met een darmreiniging, daarna komen een gezichtsbehandeling en highlights, gevolgd door fitnessen in een veel te dure sportschool waar ze in een hammam gaat liggen tot ze scheel ziet. Het resultaat is dat ze net als Faye Dunaway of Farrah Fawcett een kilo of tien onder haar ideale BMI zit, waardoor de dokter vraagt of ze voedselvoorschriften neemt.

Zoals u al gemerkt zal hebben is Ottessa Moshfegh een meester in de vlijmscherpe maar tezelfdertijd ook ingehouden humor, iets wat ze ook in haar vorige, voor de Man Booker Prize genomineerde roman Eileen al toonde. En in het laten aanvoelen van de verveling die gepaard gaat met dit verdoofde leven trouwens. Moshfeghs vertelster kijkt dagenlang naar films en neemt zelfs een doos boeken mee die ze op straat vindt met daarin – knipoog knipoog – Don DeLillo’s Mao II. “O slapen,” bedenkt ze, “Er was niets wat me zoveel plezier gaf, zoveel vrijheid, de kracht om te voelen, te bewegen, te denken, te fantaseren, op veilige afstand van de ellende van mijn wakende bewustzijn.”

In feite heeft de vertelster maar contact met een ander mens, de reeds genoemde Reva. Zij is het die op bezoek komt met spijs en drank en naast haar gaat zitten wanneer ze na het slikken van haar pillencocktail in slaap valt voor de tv. En zij is het ook die door haar baas weggepromoveerd wordt wanneer hij haar seksueel beu is, naar een mooi kantoor in de Twin Towers. 9/11 was meer dan de dag waarop Moshfeghs vertelster wakker werd na haar jaar van rust en kalmte, het was ook de dag dat heel Amerika ontwaakte uit de solipsistische nachtmerrie die het al die tijd voor de realiteit had gehouden.

Eerder verschenen in De Morgen

Boeken van deze Auteur:

Heimwee naar een andere wereld

Mijn jaar van rust en kalmte

Mijn jaar van rust en kalmte