Een groot verhaal in kleine woorden
Sommige verhalen moeten verteld worden. Dat is precies het gevoel dat overblijft na het lezen van Mijn meneer, een autobiografische ervaring in de vorm van een briefroman waarin Ted van Lieshout uiterst persoonlijke herinneringen aan zijn jeugd verwerkt.
Via brieven die de elfjarige Ted schrijft aan een verwaarloosd beeldje van de maagd Maria ontvouwt zich in zijn geboortedorp de geschiedenis van zijn eerste liefde. Dit is geen relatie met een meisje van zijn eigen leeftijd, maar met een oudere man die het hele boek zijn ‘meneer’ zal heten. Deze meneer heeft een voorkeur voor jonge, onzekere jongetjes als Ted en maakt op geraffineerde wijze misbruik van het vertrouwen dat hij eerst zorgvuldig heeft opgebouwd. De verhouding begint dan ook met het samen bouwen van een Legokasteel, maar eindigt doordat Ted er een flinke schop tegenaan geeft.
Wanneer Ted zijn meneer ontmoet bij het beeldje van Maria voelt hij zich voor het eerst begrepen: ‘Ik vond hem aardig, dat wist ik ineens heel zeker. Hij was niet zo’n volwassene die doet alsof hij je begrijpt en als je toehapt gauw grappig doet om je belachelijk te maken.’ Het onbegrip dat Ted voorheen altijd voelde werd onder meer veroorzaakt door de moeizame relatie met zijn moeder, die het na de dood van zijn een jaar eerder overleden vader drukker lijkt te hebben met het naar de zin maken van de huurder, meneer Melcher, dan met Ted. Omdat hij niet bij zijn moeder terecht kan worstelt de tiener des te meer met zijn vaders dood. Hij vraagt zich meermaals af of zijn vader vanaf zijn wolk in staat is te zien wat hij met meneer doet, en legt deze vragen bij Maria neer in zijn brieven. Helaas geeft zij geen enkel teken. Zelfs nadat haar beeldje vanuit moeders kerststal in het Legokasteel is gezet, blijft Ted geheel op zichzelf aangewezen.
In de eerder verschenen brieven- en gedichtenbundel Een zeer kleine liefde (1999) speelde Van Lieshouts ervaring met deze pedofiele man eveneens een grote rol. In het nawoord van Mijn meneer gaat hij in op de verwijten die hij naar aanleiding van dit werk heeft ontvangen, namelijk dat hij pedofilie zou willen goedpraten of dat hij zelf een pedofiel zou zijn. Deze grove aantijgingen spreekt hij tegen. Hij verklaart dat het zijn doel is geweest om op een openhartige en objectieve manier te beschrijven wat een ervaring als deze kan inhouden en dat die niet per se negatief hoeft te zijn.
Dat een elfjarige jongen die worstelt met eenzaamheid en homoseksualiteit kan genieten van het gevoel serieus genomen en begrepen te worden door een oudere man en dat hij zelfs kan genieten van de seksuele handelingen die hier uiteindelijk bij blijken te horen, wordt op een pijnlijke manier duidelijk in de loop van het boek. De relatie tussen meneer en Ted ontwikkelt zich geleidelijk, op een bijna vanzelfsprekende manier. De auteur neemt duidelijk geen stelling en probeert te beschrijven op welke manier zijn meneer een onderdeel van zijn leven is geweest. Dit maakt dat je als ‘buitenstaander’ moet toezien hoe de verhouding eindigt in een gruwelijke scène waarin meneer alle grenzen overschrijdt, hoewel je neiging tot ingrijpen steeds groter wordt.
Het onderwerp is daarmee de sterkste kant van het verhaal, want literair gezien laat Van Lieshout nogal wat steken vallen. Doordat het perspectief volledig bij de jongen ligt, zijn de karakters van zijn moeder en meneer vlak en eenzijdig. De verhaallijn is van soortgelijke eenvoud, wat het geheel enigszins simplistisch maakt. Diepgang ontbreekt in het kinderlijke taalgebruik van Ted, maar wordt juist overdreven in diens volwassen overwegingen en gedachtegangen.
Na het abrupte einde blijft een flauwe nasmaak achter. Het pedante mannetje Ted is niet is staat antwoorden te verschaffen op de overgebleven vragen, terwijl dit bijna te verwachten was na de volwassen manier waarop hij de rest van zijn levensvragen uit de doeken doet. De situatie met meneer eindigt op een onduidelijke en onbevredigende manier, hetgeen nog meer vragen opwerpt. Het gevoel dat blijft hangen is vooral dat Van Lieshout zijn verhaal wilde vertellen, zonder poespas of opsmuk, gewoon omdat hij het kwijt moest.
