Oma wilde niet al te veel kinderen
“Ineke van Pelt herinnert zich haar oma die, wonend in het overwegend katholieke zuiden van ons land, niet alleen katholiek was maar ook socialist. Dat je er als vrouw ook nog eigen politieke ideeën op na hield was tot daar aan toe. In elk geval bij de stembus hield je die voor je, je stemde zoals je man. Ineke’s oma deed dat anders. Maar bovendien kon het ook buiten de betrekkelijk privacy van het stemhokje niet veel mensen ontgaan dat ze én katholiek én rood was.” [Achterflap]
[Recensie] Mijn rooie, roomse oma is het zevende van Ineke van Pelt. De oma in het boek, Marie, leefde van 1890 tot 1973 in een tijd waarin de verzuiling zijn aantrekkingskracht begon te verliezen. Bij oma was dat nog niet zo. Het rooms-katholicisme was voor haar de belangrijkste parel in haar leven, hoe wel zij altijd met haar gezin en huishouden bezig was. Het geloof bood haar een ontsnapping. Haar broers en zusters hielden zich bezig met de strijd voor een beter leven van de arbeiders. Ze trokken zich het lot aan van degenen die in Tilburg in de fabrieken werkten. Ook oma had affiniteit met de vakbond. Het was in die tijd dat bij de rk kerk de encycliek Rerum Novarum uitkwam, waarin voorzichtig positief over het organiseren van de arbeiders in een bond werd gesproken. Toch gebeurde het nog dat de broers op gegeven moment uit de kerk werden gezet vanwege hun ‘rooie’ voorkeuren.
Een andere encycliek van de Paus waaraan wordt gerefereerd in dit boek, is de Encycliek Humanae Vitae. Daarin wordt beschreven wat de houding van rooms-katholieken zou moeten zijn tegenover het huwelijk en de voorplanting. Er moesten zo veel mogelijk kinderen komen en anticonceptie mocht niet worden gebruikt. Oma wil zoveel kinderen niet en doet aan onthouding. Dat geeft haar ‘het schuifje’ van de pastoor bij de biecht, wat betekent dat het haar niet wordt vergeven. Toch zet zij door in haar leefwijze. Er was ook een bisschop in Nederland die vond dat echtparen zelf mochten beslissen of en hoeveel kinderen zij wilden krijgen.
Het boek begint en eindigt met de directe herinneringen van de kleinkinderen aan oma. Daarna volgt nog een hele lijst met geraadpleegde literatuur over het rooms-katholieke leven in Limburg, Brabant en Tilburg. Dit biedt het antwoord op de vraag die bij mij opkwam tijdens het lezen van dit boek, waar de schrijfster haar inspiratie vandaan haalt. Die vraag komt ook op omdat zij zelf verteld dat zij weinig contact met oma had, en sommige dingen verzonnen heeft om het verhaal beter te laten lopen. Het maakt van het boek wel een biografie, maar niet 100% non-fictie.
Er wordt ook kort gerefereerd aan de tweede wereldoorlog, de arbeitseinsatz, de bevrijding, Dolle Dinsdag en het bombardement op Rotterdam en de parachutisten boven Tilburg. Het gezin van oma (Marie en Frans van Pelt) heeft niet heel veel te lijden gehad in de oorlog.
In het algemeen leven ze heel erg zuinig. Zo moesten de kinderen in de winter hun jas binnen aanhouden om te voorkomen dat de kachel hoog moest worden opgestookt. De arbeidersbevolking had nauwelijks vrije tijd en de vrouwen hadden als taak het huishouden te doen. Ze mochten niet meer werken wanneer ze waren getrouwd. Kinderen werden niet geknuffeld en er lag niet iedere dag een stukje vlees op het bord. Door de spaarzaamheid van het gezin hadden zij in de jaren ’30, de crisisjaren, niet veel problemen.
Het is mooi in dit boek te lezen hoe de kerk inspeelt op de levens van gewone mensen en parochianen, en hoe zij zichzelf daartoe verhouden. Het verhaal geeft een goed beeld van de tijdgeest aan het begin van de vorige eeuw tot de jaren ’60, de jaren van ontzuiling. Toch denk ik dat de mening van de rk kerk niet heel veel veranderd is sinds die tijd. Tegenwoordig wordt Natural Family Planning aangeprezen (nfp), waarbij er door kennis van de cyclus van de vrouw aan geboortebeperking kan worden gedaan in plaats van het gebruik van de pil (het gebruik van de pil kan weer leiden pilmoeheid). Weinig kinderen hebben kan een voordeel zijn, maar zoals met alles zitten daar ook weer nadelen aan, kijk naar de huidige vergrijzing.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
