"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Mijn verzonnen familie

Dinsdag, 29 november, 2022

Geschreven door: Arthur Japin
Artikel door: Jolanda Rovers

Een inkijk in 25 jaar schrijverschap

[Recensie] Het heet een schrijversprentenboek, deze unieke jubileumuitgave van Arthur Japin. Zijn eerste roman De zwarte met het witte hart verscheen 25 jaar geleden en dat moest gevierd worden, vond De Arbeiderspers.
De titel verwijst naar de personages van Japins’ boeken die, in diverse gedaantes, nog steeds met hem meeleven. En zo geeft hij een inkijkje naar de mensen om hem heen, hemzelf, of de mensen achter zijn personages. Alles en iedereen is verweven en houdt verband met elkaar. Het lijkt zelfs of de verbanden met de tijd nog steeds duidelijker worden. Of, zoals Japin zelf in zijn voorwoord zegt over dit boek:

“Het bevat foto’s, documenten en herinneringen als eerbetoon aan al die mensen en karakters, fictief of reëel, buitenstaanders vaak, waarmee mijn leven is verweven, privé en professioneel. Ik ervaar ze, zoals ‘De Gevleugelde’ zijn verzinsels, als ‘mijn familie’.”

Het boek bladert als een plakboek. Veel foto’s, tekeningen, kaartjes, bladmuziek en krantenknipsels, een scenarioschets. En hoewel er een duidelijke opbouw in het boek zit, kun je het op elke willekeurige bladzijde openslaan en gaan lezen, kijken, bladeren.
De teksten in blauw zijn citaten uit zijn boeken. Zo wordt duidelijk welk en hoe een voorval, ontmoeting of gesprek is omgewerkt naar een verhaal in een boek. Hoe hij de realiteit in zijn fictie gebruikt(e).

De hoofdstukken uit zijn leven
Mijn verzonnen familie is opgedeeld in een schijnbaar chronologische volgorde: Groeien, Schrijven, Spelen, Schrijven, Leven, Schrijven.
Groeien gaat over Japins’ kindertijd. Een tijd die voor geen kind zo zorgelijk zou moeten zijn. Als zijn schrijverschap in 1996 losbarst, zijn in al zijn boeken grote flarden en ondertonen uit die jeugd verwerkt. Het verhaal over de prinsjes Kwasi en Kwame is dé aanleiding geweest om schrijver te worden. ‘De droom van de leeuw’ en ‘De grote wereld’ volgden. Ook hier liet hij zijn fantasie los op de feiten, alleen haalde hij zijn kennis nu niet uit archieven, maar uit zijn eigen herinneringen.

Boekenkrant

Ervaringen aan de Kunstacademie
‘Spelen’ gaat over zijn ervaringen aan de kleinkunstacademie, maar ook over zijn vele rollen in stukken en bezoeken aan theaters. Dat laatste deed hij als kind al met zijn vader, die voor het Haarlems Dagblad niet alleen boeken besprak, maar ook toneelvoorstellingen. Jonge Arthur mocht vaak mee.
De overgave, Vaslav, Maar buiten is het feest, De man van je leven en De gevleugelde zijn boeken die in dit hoofdstuk de revue passeren. Hoe kwam het onderwerp voor Japin tot leven, hoe heeft hij een verhaal beleefd? En hoe verweefde het zich vervolgens weer met zijn eigen leven? Deze verhalen zijn misschien wel nóg indringender dan de romans zelf.

Dagboeken
In ’Leven’ verhaalt Japin over zijn dagboeken. Hoe hij zijn partner Lex heeft ontmoet, hoe partner Benjamin hun leven binnenkwam, de prachtige theatrale foto van Erwin Olaf vertelt het allemaal. En dan zijn er nog de honden, waarvan Basso op dit moment deel uitmaakt van het huishouden. Basso staat, samen met zijn geliefde voorgangers en hun drie baasjes op een aandoenlijke tekening van Martijn van der Linden.

Lezingen
Japin vertelt ook over zijn lezingen. Op het moment van het schrijven van dit prachtige boek zijn het er, jawel, hij nummerde ze, 1166. En dan te denken dat hij er eigenlijk niet aan wilde beginnen. Hij zag er tegenop, omdat het hem aan toneelspelen deed denken. En hij had zich voorgenomen dat niet meer te doen. Maar de materie van zijn eigen boeken zat zó dicht op z’n huid, dat hij zich ineens kon tonen ‘op een manier die mij voor een publiek niet eerder was gelukt.’ Hij kreeg van de lezingen en de vele mooie ontmoetingen die daarmee gepaard gingen, heel veel energie. Foto’s, heel veel foto’s illustreren die ontmoetingen. In welke vorm dan ook.

Bijzondere verhalen
En dan is het tijd voor de laatste boeken die in dit tijdsbestek passen: Kolja, Mrs. Degas, Wat stilte wil en de nog te verschijnen titel Hoe valt een schrijver uit de trein. Stuk voor stuk bijzondere verhalen, vooral door de ogenschijnlijke toevalligheid van hun ontstaan. Zoals er bijvoorbeeld na lezing nummer 989 over De gevleugelde in New Orleans nog even tijd over was om het huis van de familie Degas op Esplanade te bezoeken in plaats van een museum downtown, waar Ben liever naar toe wilde. Japin beschrijft dat hij op de stoep van dat huis al iets in de lucht voelde hangen: “hier wacht mij iets.”

Onvoltooid verleden tijd
Japin heeft met dit ‘schrijversprentenboek’ een prachtig document gemaakt. Ik had bijna ‘nagelaten’ geschreven. Wát een mooi boek om na te laten, vooral als je weet dat het, hopelijk nog lang, niet voltooid is.
Een boek voor fans, maar zeker ook een boek om fan van deze schrijver te worden. Taalkunstenaar en verhalenverteller Japin is getekend door z’n jeugd en met name door zijn vader. Toch schrijft hij aan het einde van zijn eerste hoofdstuk: “Heel lang heb ik geen schrijver willen worden omdat hij schrijver was. Nu ik het alsnog geworden ben, moet ik wel zeggen dat mijn vader bedoeld of onbedoeld een voorbeeld is geweest. Het meest zichtbaar is hij, denk ik, in de verhalen…”.
Mijn verzonnen familie laat zien dat Japin, hoe dan ook, nooit iets anders had kunnen worden.

Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow