Orthodoxe ontmoetingen in Antwerpen
[Recensie] De Vlaamse journaliste Margot Vanderstraeten oogstte in 2017 internationaal succes met haar boek Minjan.
Vanderstraeten raakt goed bevriend met de uitbater van een gerenommeerd Antwerps Joods restaurant die haar inwijdt in de geheimen van de kosjere keuken. Via fotograaf Dan Zollman, die de foto voor de omslag levert, heeft ze een entree om de chassidische gemeenschap in beeld vast te leggen. Het leidt tot een bijzondere expositie in Kazerne Dossin, zeg maar het Westerbork van Vlaanderen, waarbij beiden koningin Mathilde mogen rondleiden.
Ook ontwikkelt ze een opmerkelijke vriendschap, door persoonlijke ontmoetingen maar voor een groot deel ook via mail en WhatsApp-gesprekken, met Esther, een vrouw uit één van de vele splintergroepen binnen het chassidisme, dat zelf al een minderheid is binnen de bonte wereld van het Jodendom. Esther is bereid haar kennis over de bijzondere gebruiken van het ultraorthodoxe dagelijkse familie- en gezinsleven te delen.
Het is verbazingwekkend hoe Vanderstraeten er in slaagt als buitenstaander in deze unieke wereld door te dringen. Haar oprechte belangstelling voor de orthodoxe leefwijze en het respect dat ze daarvoor toont, juist door kritiek te leveren op aspecten die haar tegenstaan, zijn misschien wel de sleutels tot dit succes. Ze durft dóór te vragen, ook als het al te persoonlijk wordt. Ze laat zich leiden door een grote nieuwsgierigheid en dat levert een boeiend journalistiek resultaat op. Haar vlotte en meeslepende schrijfstijl zorgt dat je als lezer m/v snel door het verhaal meegenomen wordt.
Ze begon aan dit boek toen de coronacrisis uitbrak. Tegelijkertijd had ze in haar persoonlijke leven het nodige te verhapstukken, als er kanker bij haar vriend wordt geconstateerd. Sereen doet ze daar tussen de bedrijven door verslag van. Juist in deze bijzondere tijd, ontdekt ze de kracht van een gemeenschap met sterke tradities. Als het gaat om praktische hulp voor anderen – de kippensoep als krachtbron – als om het voortzetten van de rituelen met creatieve middelen.
Aan dat laatste ontleent dit boek zijn titel. Minjan is het quorum van tien volwassen mannen die nodig zijn om het joodse dagelijkse gebed te kunnen uitvoeren. Als tijdens de lockdown iedereen thuis moet blijven (op hun kot, zoals de Vlaamse minister adviseerde), wordt er op creatieve wijze een minjan gevormd in de Joodse wijk, doordat vrome Joden ieder vanaf hun eigen balkon in naast elkaar gelegen appartementsgebouwen de gebeden luidop reciteren. Sommige buurtbewoners klagen vervolgens over ‘gebedsoverlast’, maar is het niet een mooi voorbeeld van de innovatieve kracht van een levende traditie?
—
Eerder verschenen op Bert Altena en Nieuw Wij
