Moederboeken zijn in. Vorig jaar schreven Adriaan van Dis en Maarten ’t Hart hun moederboek en nu is ook dat van Arnon Grünberg er. Verwacht echter geen zoetgevooisde ode aan de vrouw waaruit hij is geboren, maar denk eerder aan een eigenzinnige, pikzwarte kijk op ouderdom en aftakeling. Dit is immers Grünberg.
Het was toch even schrikken voor moeder toen ze de deur van de badkamer openstak en haar zoon Otto daar neukend aantrof met de Nepalese bejaardenhelpster Rose. Ze had haar been gestoten en stond te bloeden als een rund, terwijl haar zoon haar te hulp schoot, het condoom klam gespannen om zijn snel slapper wordende penis. Het is een scène die zo diep gaat in plaatsvervangende gêne dat ze alleen in een roman van Arnon Grünberg kan voorkomen, denk je dan, en ja hoor, ze is terug te vinden in zijn nieuwste boek: Moedervlekken, het relaas van een man op middelbare leeftijd die zich genoodzaakt ziet de vlekken op zijn rug te laten verwijderen omdat ze wel eens kwaadaardig zouden kunnen zijn.
Otto Kadoke, genoemd naar Otto Frank, ook al was dat een enge man, aldus moeder, is een psychiater gespecialiseerd in zelfmoordpreventie. Omdat Darko, de vriend van Rose, niet echt kan lachen met de gênante overspelscène – wat Kadoke trouwens op een blauw oog komt te staan – pakken Rose en haar collega June hun koffers. De zoon staat er plots alleen voor en de zorg voor zijn bejaarde moeder valt hem zwaar, vooral omdat moeder nogal een kankeraar is. ‘Je was een jongen zonder ruggengraat,’ zegt ze, En nu ben je een man zonder ruggengraat. Zolang je geen ruggengraat hebt, kan ik niet doodgaan.’ Dat hij zich door zijn moeder als een jongen van zes laat behandelen is daar natuurlijk het zuiverste bewijs van. Deze zelfmoordpreventie-arts weet niet echt hoe te leven, zouden we het kunnen samenvatten. Hij weet alleen hoe niet te sterven.
En dat blijkt net voldoende voor Michette, een automutilerende vrouw waarbij hij tijdens een nachtdienst geroepen wordt en die resistent blijkt voor iedere therapie. Haar lichaam is een slagveld en wanner ze het kwaad krijgt drinkt ze bleekwater en schoonmaakmiddel. Ze oefent een zekere aantrekkingskracht uit op Kadoke en wanneer ze vraagt of hij nog eens terugkomt, kan hij niet weigeren. Michette is erotiserend zoals de dood erotiserend kan zijn, beseft hij, terwijl ze zich voor hem uitkleedt nadat ze bleekwater heeft gekotst in een plantenbak vol door haar ex geknakte bloemstengels. Seks is voor haar de enige manier om aan de dagelijkse hel te ontsnappen en laat dat nu het enige zijn wat Kadoke haar onthoudt.
Je moet je niet verzetten tegen je trauma, je moet het voortzetten, is een van Kadokes stellingen. Zo blijkt moeder in feite vader te zijn, de man die na de dood van zijn vrouw haar nazi-trauma verder zette en geleidelijk aan in haar veranderde. En hetzelfde wil hij met Michette doen. Hij wil haar een alternatieve therapie geven, haar weer zin doen krijgen in het leven, en daarom neemt hij haar op in zijn huis, waar ze trouwens goed van pas zal komen als bejaardenhulp.
Moedervlekken is Arnon Grünbergs moederboek. In feite had het vorig jaar al moeten verschijnen, toen ook Adriaan van Dis’ Ik kom terug en Maarten ’t Harts Magdalena in de boekhandel lagen. De plotse dood van zijn moeder zorgde echter voor vertraging. Waar de twee andere schrijvers vrij dicht bij hun werkelijke moeder bleven, laat Grünberg zijn perfide fantasie de vrije loop. De moeder uit dit boek is dus eerder een literair thema waar Grünberg mee aan de haal gaat, misschien wel omdat het soms interessanter is je oprechte gevoelens te verstoppen achter fictie dan ze voor iedereen openlijk te grabbel te gooien. Zo kan Grünberg ons zijn ware ik tonen: een man die geworsteld heeft met zijn afkomst – waar ook zijn debuut Blauwe maandagen al over ging trouwens – maar die uiteindelijk toch verlost is geraakt van zijn moedervlekken.
Centrale zinnen: ‘Moedervlekken’, zegt ze, ‘Ze worden binnenkort weggehaald. Ze zijn vermoedelijk goedaardig, maar het is toch beter ze weg te laten halen.’
Arnon Grünberg (1971)
Grünberg wou in feite acteur worden maar tijdens het draaien van De kut van Maria realiseerde hij zich dat zijn bestemming toch ergens anders lag: in de literatuur. Ondermeer met romans als De asielzoeker en Tirza is hij zowat de meest bekroonde Nederlandse schrijver aller tijden geworden. Zijn universum wordt wel eens nihilistisch genoemd, terwijl anderen het dan weer als bijzonder realistisch ervaren.
Verschenen in Knack
