Biografisch verhaal over vrouwenlevens
[Recensie] Al in de allereerste zin van het allereerste hoofdstuk lees je dat iemand gaat overlijden aan uitgezaaide tumoren. Dit is drie pagina’s later ook al gebeurd en zo sleept Ans Vroom je zonder verdere poespas dit verhaal in.
Biografisch
Vrooms schrijfstijl is direct en enigszins afstandelijk. Bijna alsof het een biografie betreft, zo schijnbaar objectief wordt er geformuleerd.
“Na de dood van Louisa zouden de feestdagen nooit meer hetzelfde zijn. Ze is thuis in bed gestorven in de week voor Kerstmis. Het was een woensdagochtend en Gabriëlle zal nooit het gezicht vergeten van Marie die na school trots kwam aanlopen om aan haar zieke moeder haar rapport te laten zien.”
Deze feitelijke schrijfwijze is ondanks het afstandelijke toch meeslepend. De indringende details branden beelden in het netvlies waar je niet omheen kunt. Bij het voorbeeld hierboven kun je je een voorstelling maken van het kindergezichtje dat haar moeder trots wilde maken met haar rapport, maar in plaats daarvan hoort dat haar moeder overleden is. Hartverscheurend.
Op deze wijze vervolgt Moederziel haar weg. Springend tussen de perspectieven van verschillende personages krijg je inzicht van verschillende kanten en verstrijkt de tijd. Er wordt eerst vooral focus gelegd op Marie, die opgroeit en zelf kinderen krijgt, hoewel andere personages ook uitgewerkt worden. Dan verplaatst de focus zich naar Marie’s dochter Elise, die je ook op ziet groeien en zich ontwikkelt. De manier waarop deze levenslopen vastgelegd zijn, is zeer treffend. Moederziel is geen biografie, maar wat de echtheid van de personages betreft, had het dat net zo goed wel kunnen zijn. Marie, Elise en de anderen om hen heen zijn figuren die iedereen zou kunnen kennen. Hun problemen en de manier waarop ze daarmee om gaan zouden die van jou of mij kunnen zijn. Een liefde die niet wederzijds is, een lastige stiefmoeder, een broer of zus waarmee je het niet altijd even goed kunt vinden… De thema’s zijn universeel en zeer reëel uitgewerkt.
Tijdsbeeld
Via subtiele beschrijvingen worden tijdsbeelden krachtig neergezet. Soms gaan er van het ene op het andere hoofdstuk opeens jaren voorbij. Dit kan verwarrend werken, maar dankzij de schrijfstijl van Vroom ben je binnen een paar regels alweer stevig gesitueerd in de nieuwe omgeving.
Op een gegeven moment gaat een groot deel van het verhaal over het hebben van een autistisch kind. Een interessant onderwerp voor iemand die daar geen ervaring mee heeft, en waarschijnlijk herkenbaar voor iemand die dat wel heeft. Goed dat een dergelijk onderwerp op een heel vanzelfsprekende wijze in een boek verwerkt is, ook nog op zo’n goed geschreven manier. Ans Vroom is absoluut erg goed in schrijven en laat grote mensenkennis zien.
Ontbrekend plot
De hoeveelheid informatie, de subtiel maar sterk uitgewerkte achtergronden en de vele tijd die verstrijkt deden mij denken aan De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch. Bij beide boeken ontstaan tijdens het lezen bovendien steeds meer vraagtekens over hoe dit in hemelsnaam samen moest gaan komen. Een veelheid aan verhaallijnen, opgebloeide en uitgedoofde levens, bergen informatie… Dat kan toch haast niet allemaal in een ontknoping tot zijn recht komen?
Bij De ontdekking van de hemel komt het allemaal samen. Bij Moederziel helaas niet. Het verhaal ging langzamer en langzamer, en houdt op een gegeven moment gewoon op. Waarom? Tsja, we zijn bij het heden aangekomen. En Vroom wilde kennelijk niet in de toekomst gaan schrijven. Al had dat waarschijnlijk niet veel toegevoegd aan de plot, en was alleen de opsomming van mensenlevens dan nog wat langer geworden.
De teleurstelling over het ontbreken van een sterke verhaallijn wordt nog groter als je de achterflap erbij pakt. Daar staat onder andere dit:
“De dood van Louisa zet een reeks gebeurtenissen in gang en het verdriet van Marie beïnvloedt vanaf dan elke keuze die ze maakt. Tot ze op een dag wakker wordt in een leven dat het hare niet is. Onbewust geeft Marie de pijn door aan haar dochter Elise, die vijftig jaar later beslist de noodlottige cirkel van haar familie te doorbreken.”
Dit klinkt alsof alle gebeurtenissen in het boek te vatten zijn in een kader, alsof de 304 pagina’s tot een ontknoping leiden. Maar de invloed op de keuzes van Marie, de beslissing van Elise, en de noodlottige cirkel zelf, zijn niet zo duidelijk terug te vinden in het boek.
Meeslepend
Dat wil niet zeggen dat Moederziel geen mooi boek is. Zoals gezegd is de schrijfstijl van hoge kwaliteit, met rake inzichten over hoe mensen in elkaar zitten. De haast biografische stijl is glashelder en tegelijkertijd vol gevoel. Voor iedere lezer zijn er onderwerpen en personages om je in te leven. Het verhaal is in al zijn dagelijksheid bijzonder meeslepend. Alleen de lezer die hoopt op een grote ontknoping, een moment waarop alles op sublieme wijze samenkomt, wordt teleurgesteld.
—
Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles
