De weg Naar het paradijs blijft met een wazige sluier bedekt
“Maar wanneer je de ideale vorm van iets probeert te zijn, is het probleem dat de definitie op den duur verandert en je tot het besef komt dat wat je al die tijd hebt nagestreefd geen onveranderlijke waarheid representeerde, maar een reeks verwachtingen die gedicteerd werden door de context. Zodra die context verandert, laat je die verwachtingen los en dan ben je weer niets.”
[Recensie] Deze quote, representatief voor de schrijfstijl van Hanya Yanagihara (°Los Angeles, 20 september 1974), laat er geen twijfel over bestaan: deze auteur is een meester in het neerzetten van diepzinnige bedenkingen. Hanya (Japanse en Zuid-Koreaanse roots) debuteerde in 2013 met Notities uit de jungle, gebaseerd op het leven van Nobelprijswinnaar Carleton Gajdusek. Een klein leven (2016) werd genomineerd voor de Man Booker Prize en de National Book Award. Naar het paradijs (2022) is de jongste telg in het oeuvre van Yanagihara.
Naar het paradijs heeft een niet écht originele, maar toch wel een opmerkelijke lay-out. Drie verschillende boeken hebben hun onderdak gevonden onder de gezamenlijke titel. Drie boeken die een periode van 200 jaar omvatten. Drie boeken, totaal losstaand van elkaar, maar die zich grotendeels afspelen in Manhattan, deel van New York, stad in de Vrije Staten.
Boek I Washington Square (1893)
“Een vijfde en zesde muurvlak waren er echter niet: er was geen ruimte voor zijn vader, de tweede oorlogsheld in de familie, en ook niet voor hem, zijn broer en zijn zuster. Maar ja, wat zou er eigenlijk op zijn deel van de schildering te zien moeten zijn. Een man die in het huis van zijn grootvader wacht tot zijn leven zich eindelijk eens aankondigt, terwijl het ene seizoen bijna ongemerkt overgaat in het andere,”
David, een nogal kleurloze figuur, inwonend in de riante villa van zijn grootvader, is een telg uit de steenrijke familie Bingham, een dynastie van succesvolle bankiers die mede aan de wieg stond van de oprichting van de Vrije Staten. Hij is een buitenbeentje in de familie: zijn ambities in het bankwezen staan op een laag pitje, hij heeft geen partner en zijn gezondheid dwingt hem vaak tot platte rust. Eerder zoekt hij zijn heil in de kunst: hij geeft tekenles. Zijn liefde voor een pianist biedt hem de mogelijkheid om te ontsnappen aan het financiële wereldje waar hij zich niet thuis voelt.
Boek II Lipo-Wao-Nahele (1993)
“Maar stel dat New York er gewoon uitzag zoals nu, maar dat er niemand doodging die hij kende, dat er niemand dood was, en dat het diner van vanavond gewoon een samenkomst van vrienden was geweest, zonder de druk van iets diepzinnigs, iets afsluitend te zeggen, omdat er nog honderden etentjes, duizenden avonden, tientallen jaren zouden volgen om te bedenken wat ze elkaar wilden vertellen.”
Dit boek speelt zich voor een deel af in Manhattan, zwaar geteisterd door de aidsepidemie (dood en afscheid nemen zijn nooit veraf), en Hawaï. De jonge Hawaiaanse David en zijn oudere, rijke partner bewonen een riant herenhuis in Manhattan. Het is zeker geen relatie gebaseerd op wederzijds vertrouwen want David houdt zijn verleden angstvallig verborgen voor zijn partner.
Boek III Zone acht (2093)
“[…] ~wat voor gevoelens waren dat? Waren die allemaal hetzelfde? Was het allemaal liefde? Kon ik dan toch liefde voelen? Was datgene waarvan ik altijd had gedacht dat het buiten mijn bereik lag dan iets wat ik eigenlijk al lang kende?”
De wereld is in niets meer de wereld zoals wij die nu kennen. Met een pandemie zijn wij ondertussen wel wat vertrouwd geworden, maar… . Stel je even voor: de ene pandemie na de andere teistert de samenleving, … de klimaatwijzigingen,… de stijging van de gemiddelde temperatuur,… Dat alles samen maakt het buitenleven haast onmogelijk en op politiek vlak heerst er een totalitair regime. Het is een angstvallige kennismaking met een wereld die niemand zich op dit moment kan voorstellen. We maken er kennis met Charlie die als kind ernstig ziek was: de gevolgen zal ze heel haar leven meedragen. Ze wordt opgevoed onder de beschermende vleugels van haar grootvader die voor haar een echtgenoot zoekt. Is David de man die Charlie voor zichzelf gedroomd had? Kan hij haar liefhebben? Kan zij liefhebben? Kan zij hem vertrouwen?
Deze drie boeken zijn op een verschillende manier opgevat. Boek I is samengesteld uit XIX hoofdstukken zonder titel, terwijl Boek II verdeeld is over Deel I en Deel II (zonder titel). Boek III heeft dan weer X getitelde delen. Dat op zich is al opmerkelijk te noemen, … . Maar nog opmerkelijker is de inhoud. Voor wat dat item betreft heb ik mij zeer dikwijls de vraag gesteld: waar wil Yanagihara met dit verhaal naar toe? Waar wil zij haar lezers mee naar toe nemen?
Boek I spreekt mij het meest aan en het leek mij veelbelovend voor het vervolg van het boek. Dit was echter een al te positieve verwachting. De meest irritante vaststelling: in Boek II gebruikt de auteur identiek dezelfde namen als in Boek I: zeer verwarrend. Komen daarbij de uiterst saaie en langdradige delen over feestjes ten huize van David en zijn rijke partner en de meest slaapverwekkende, totaal overbodige en verwarrende familiegeschiedenis in Hawaï. In Boek III , waarin alweer dezelfde namen terugkeren, kan je met wat goede wil sympathie opvatten voor Charlie en haar grootvader in een hallucinante wereld waarin het leven haast onleefbaar is geworden.
Als het de bedoeling geweest is om de lezer in verwarring te brengen door telkens dezelfde namen te gebruiken dan moet ik zeggen dat Hanya Yanagihara daar met glans in geslaagd is. Als lezer ga je verbanden zoeken die er niet te vinden zijn. Boek II heeft de verwachtingen na Boek I niet ingelost: integendeel. Voor mij zijn het de meest saaie bladzijden die ik ooit in een roman gelezen heb. De bedenking die ik bij Boek III heb: de auteur heeft een neus voor sciencefiction net zoals ik vaststel dat zij ook talent heeft voor historische fictie zoals dat in Boek I het geval is. Conclusie: Boek II is een totaal overbodige toevoeging. Elk boek eindigen met Naar het paradijs stelt weinig voor: het is geen afsluiting maar een veronderstelling dat de personages op weg zijn naar het paradijs, een utopie die met een wazige sluier bedekt blijft.
Natuurlijk is Hanya Yanagihara een getalenteerd auteur. De thema’s die op de achterflap vermeld worden komen ontegensprekelijk uitvoerig aan bod: familie, verlies, liefde, angst, schaamte, afhankelijkheid, eenzaamheid en bovenal de drang om geliefden te beschermen. De auteur maakt gebruik van lange, maar correcte zinnen waarin de personages nauwkeurig gekarakteriseerd zijn (al komen zij vaak letterlijk nogal karakterloos over) in een zorgvuldig beschreven decor. Maar het geheel komt mij nogal vlak over: te weinig diepgang waardoor je als lezer niet in het verhaal gezogen wordt. De drang om telkens weer de volgende bladzijde te lezen ontbreekt door het gebrek aan tempo en verrassing. Van perspectiefwisselingen is er nauwelijks sprake. Wat overblijft is proberen om te genieten van de diepzinnige quotes. Antwoord op de vraag waar de auteur met dit boek naar toe wil heb ik niet gevonden en dat is voor deze getalenteerde schrijver toch een zeer jammerlijke vaststelling. Ik had zo veel meer verwacht van dit boek, … wat mij rest is een dik boek en een grote teleurstelling. Hanya Yanagihara heeft mij geenszins kunnen overtuigen om haar eerdere werk te lezen.
Een welverdiende pluim voor de vertalers Inger Limburg en Lucie van Rooijen. Naar het paradijs van Hanya Yanagihara geef ik één ster.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
